در تجارت امروز و در بنگاه های اقتصادی کل دنیا ،مهمترین عامل، سود آن مجموعه و شرکت ها می باشد .منفعتی که در ازای اجرای خدمات و یا فروش کالا به وجود می آید .برای به دست آوردن سود خالص و ناخالص نیاز به محاسبه هزینه کرد واقعی در خصوص فرایندهای مالی و اقتصادی می باشیم.چه در امر تولید و چه در امر بازرگانی مفهوم بهای تمام شده امریست ضروری و کاربردی که علاوه بر تعیین سود و زیان
، خط مشی و نقشه ادامه راه رادر اختیار مدیران ارشد سازمان ها قرار می دهد. مبحث دیگری که از اصول اولیه بهای تمام شده یا حسابداری صنعتی است هزینه یابی میباشد که در ادامه به آن اشاره میکنیم.
-حسابداری صنعتی ، شاخه ای از علم و فن حسابداری است که وظیفه جمع آوری اطلاعات مربوط به عوامل و مراکزهزینه و محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات را بر عهده دارد در واقع حسابداری صنعتی یا بهای تمام شده یک ابزار بسیار مهم در اختیار مدیریت می باشد تا با استفاده از استانداردهای حسابداری صنعتی بهای تمام شده تولیدات را محاسبه کند و کنترل خود را بر روی هزینه های مواد،دستمزد،و سایر هزینه های تولید(سربار) اعمال نماید.
– حسابداری صنعتی به عنوان یک رشته از رویه ها و قواعد منظم برای ثبت و گزارش کردن اندازه گیریهای مرتبط با هزینه های ساخت کالاها و ارائه خدمات به شکل تفصیلی ،تعریف شده است .
درواقع ،حسابداری صنعتی شامل شبکه ای از مفاهیم ،روشها و تکنیکهایی است که برای شناسایی ،اندازه گیری،طبقه بندی ،تخصیص، تجمیع و گزارش کردن هزینه ها ومقایسه آنها با استانداردها و بودجه ها بکاربرده می شود . مکانیسمی که از طریق و بر اساس آن ، اطلاعات حسابداری صنعتی شناسایی ،پردازش و گزارش می گردد ،سیستم حسابداری صنعتی یا سیستم هزینه یابی نامیده می شود .( مرجع جلد اول مفاهیم و کاربردها در هزینه یابی ترجه عزیز عالی ورص 16و 17)
– حسابداری صنعتی ،که گاهی اوقات حسابداری مدیریت نیز نامیده میشود ،باید بعنوان بازوی مدیریت در ارتباط با برنامه ریزی و کنترل فعالیتها تلقی میگردد. در حقیقیت حسابداری صنعتی مدیریت را با ابزار حسابداری مورد نیاز جهت برنامه ریزی ،کنترل و ارزیابی عملیات مجهز مینماید . (منبع حسابداری صنعتی جلد دوم /سازمان حسابرسی ص8)
تا چندین سال پیش میزان سود و درآمد خالص به روش عینی و سنتی انجام می شد .چنانچه میزان ستانده از داده در همان بخش اولیه، یعنی خرید کالا و فروش آن بیشتر بود ، سود این معامله تلقی می شد.
اما امروزه هدف از محاسبه بهای تمام شده اهداف عالی تری در سازمان است که در زیر به بخشی از آن اشاره می شود :
الف – منبع ص 19 سازمان حسابرسی /مفاهیم و کاربرد هزینه یابی /عالیور )
1. اندازه گیری و محاسبه بهای تمام شده تولیدات ،یعنی هزینه یابی
2. فراهم کردن اطلاعات لازم برای ارزیابی عملکرد
3. فراهم کردن اطلاعات لازم برای تصمیم گیری
ب- منبع ص 10 سازمان حسابرسی /حسابداری صنعتی جلد 1
1. یاری و مشارکت در ایجاد و اجرا برنامه ها و بودجه ها
2. فراهم نمودن اطلاعاتی جهت مدیریت بمنظور تصمیم گیری نسبت به انتخاب یک راه حل از بین چندین راه حل موجود (تصمیم گیری )
3. برقراری روشها و شیوه هایی که اعمال کنترل را میسر ساخته و درصورت امکان باعث کاهش هزینه ها گردد .
4. تعیین ارزش موجودیها بمنظور هزینه یابی و قیمت گذاری آنها وکنترل مقادیر عینی موجودیها در فرصتهای مناسب .
5. تعیین هزینه ها و سود برای یک دوره حسابداری
محاسبه بهای تمام شده سنتی از برآورد ارزش کار دستگاه های خط تولید، ساعت کاری نفرات در خط تولید بعلاوه مجموع هزینه های خرید کالاهای اولیه و در صد سود مشخصه تولید کننده قیمت خالص و نا خالص کالای تولیدی را مشخص می کرد.
اما به وضوح مشخص است این نوع محاسبه به جزئیات مساله اشاره نداشته و بیانگر تمامی هزینه ها و فعالیتها نمی باشد.
همانگونه که ذکر شد ،هزینه یابی از اصول بهای تمام شده می باشد که عبارت است از طبقه بندی و تسهیم صحیح هزینه ها به منظور تعیین قیمت تمام شده محصولات و خدمات .
شناسایی و کنترل هزینه ها به عنوان بازوی توانمند مدیریت تلقی می شوند ،چون اطلاعات موثری در انجام مذاکرات آگاهانه ،شرکت در مناقصات ،تخصیص ظرفیت های تولیدی به محصولات سودآور و راهبردی ،را در اختیار مدیران ارشد قرار می دهد.
سیستم هزینه یابی یکی از موثرترین و مهمترین عوامل در جهت رشد ، ارتقا و سودآوری تولیدمی باشد. با هزینه یابی صحیح راه برای به دست آوردن بهای تمام شده هموارتر می شود .
برای تعیین بهای تمام شده می بایست مراحل زیر را در نظر گرفت:
هزینه های ثابت –هزینه های متغیر-هزینه های مختلط –هزینه های نیمه متغیر-هزینه های نیمه ثابت که در این جا به دو نوع از هزینه ها اشاره می کنیم :
هزینه های ثابت:اقلامی که به طور مستقیم و به تناسب تغییر سطوح فعالیت افزایش و یا کاهش پیدا نمی کند.
هزینه های متغیر :اقلامی که به طور مستقیم و به تناسب تغییر سطوح فعالیت افزایش و یا کاهش پیدا می کند.
اقلام متغیر در هزینه ها:مواد مستقیم-دستمزد مستقیم-سربار ساخت.
عامل دیگر تاثیر گذار در محاسبه بهای تمام شده، سیستم اندازه گیری موجودی کالا می باشدکه می توان از روش فایفو (روش اولین صادره اولین وارده ) یا از روش میانگین موزن و یا از روش شناسایی ویژه استفاده نماییم.
بنا بر این بهای تمام شده و محاسبات مربوط به آن ،نیاز به بررسی های دقیق در خصوص عملیات خرید،تولید و فروش را دارد تا بتوان به طور دقیق به سود حاصل از فعالیتها رسیدکه با توجه به وجود نرم افزارهای عملیاتی دراین خصوص انجام این موارد به شدت سریع و دقیق شده است.
تنظیم : آقای مهندس سعید سلیمانی (مدیر فروش BPMS شرکت شماران سیستم)
