بیش از ده سال از تصویب و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده گذشته است. این قانون ابتدا به صورت موقت تصویب شد و پس از موفقیت در اجرای آن، در تیر ماه سال ۱۴۰۰، قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده تصویب و از دی ماه سال ۱۴۰۱ به اجرا درآمد. با این حال، هنوز بسیاری از کسب و کارها نسبت به اشتراک یا عدم اشتراک فعالیت اقتصادی خود جهت پرداخت و دریافت مالیات بر ارزش افزوده و روش محاسبه آن، بی‌اطلاع هستند. به همین دلیل، در این مقاله قصد داریم جزئیات جدیدترین لیست مشمولان مالیات بر ارزش افزوده یا مشاغل شامل ارزش افزوده را به شما معرفی کنیم و اطلاعات کاملی در مورد خدمات و مشاغل مشمول ارزش افزوده و خدمات و مشاغلی که معاف از ارزش افزوده هستند را ارائه کنیم.
لیست مشاغل مشمول ارزش افزوده سال 1402
مالیات بر ارزش افزوده به طور کلی شامل تمامی مشاغلی می‌شود که به هر نحوی در فعالیت خرید و فروش کالا و خدمات مشغول هستند. لیست اصناف معاف از مالیات، که در زیر آمده‌اند، به طور کلی دسته بندی‌هایی هستند که مشمولین مالیات بر ارزش افزوده را نشان می‌دهند:
- کلیه صادرکنندگان
- کارخانه ها و کارگاه های تولیدی و بهره برداری
- بهره برداران از معادن
- ارائه دهندگان خدمات حسابرسی، حسابداری، دفترداری و خدمات مالی
- حسابداران رسمی شاغل و مؤسسه های حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران
- ارائه دهندگان انواع خدمات مدیریتی و مشاوره‌ای
- ارائه دهندگان انواع خدمات انفورماتیک و رایانه‌ای
- هتل‌ها، متل‌ها و مهمان پذیرها
- بنکداران، عمده فروش‌ها، فروشگاه های بزرگ، واسطه های مالی، نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی و صاحبان انبارها
- نمایندگان مؤسسه های تجاری و صنعتی اعم از داخلی و خارجی
- مؤسسه های حمل و نقل موتوری و باربری، زمینی، هوایی، دریایی
- مؤسسه های مهندسی
- مؤسسه های تبلیغاتی و بازاریابی
- فروشندگان طلا و جواهرات
- فروشندگان آهن‌آلات
- صاحبان تالارهای پذیرایی و رستوران‌ها
- صاحبان نمایشگاه ها و فروشگاه های خودرو و بنگاه معاملات املاک
- صاحبان تعمیرگاه های مجاز خودرو
- چایخانه ها
- صاحبان دفاتر اسناد رسمی
- صاحبان مراکز ارتباطات رایانه ای و دفاتر خدمات ارتباطی و دفاتر خدمات دولت
- صاحبان سینما ها، تماشاخانه ها و مکان های تفریحی و ورزشی
- چلوکبابی‌ها، سالن های غذاخوری و سفره‌خانه های سنتی
- اغذیه فروشی‌ها با مالکیت و نام تجاری
- صاحبان دفاتر خدماتی مسافرتی و جهانگردی
البته توجه داشته باشید که برای اطمینان از مشمولیت کالاها و خدماتی خود به ارزش افزوده، به جای اعتماد به لیست اصناف معاف از مالیات، بهتر است لیست کالاها و خدمات معاف از مالیات را بررسی کنید و در صورتی که کالاها و خدمات شما در این لیست وجود نداشته باشند، به این معنی است که مشمولین مالیات بر ارزش افزوده هستید.
در نظر داشته باشید که
تکلیف مشاغل شامل ارزش افزوده چیست؟
فعالیت‌های اقتصادی که بر اساس فراخوان‌های هشت گانه در لیست مشمولیت مالیات بر ارزش افزوده قرار دارند، موظف به انجام تکالیف زیر هستند:
- ثبت نام در سامانه مالیات بر ارزش افزوده.
- صدور صورتحساب بر اساس قوانین نظام صنفی. توجه: صورتحساب باید بر اساس قانون ارزش افزوده و بند (ث) ماده 1 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، شامل مشخصات طرفین معامله و جزئیات معامله و طبق استانداردهای سازمان مالیاتی تهیه شود. در صورت استفاده از ماشین‌های فروش، نوار ماشین به عنوان جایگزین صورتحساب استفاده می‌شود.
- درج مالیات و عوارض ارزش افزوده در صورتحساب صادره و دریافت آن از مشتری.
- تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده (15 روز پس از پایان هر فصل).
- پرداخت مالیات و عوارض تعیین شده در مهلت مقرر (15 روز پس از پایان هر فصل).
- ثبت و نگهداری اسناد و مدارک تا مهلت تعیین شده (10 سال).
اصناف مشمول مالیات بر ارزش افزوده
به صورت کلی اصناف مشمول مالیات بر ارزش افزوده تعداد زیادی هستند و ممکن است در یک لیست نتوان تمامی این مشاغل شامل ارزش افزوده را ارائه کرد، اما شما می توانید با بررسی لیست مشاغلی از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند (که در ادامه همین مطلب بررسی کرده ایم)، به راحتی لیست اصناف مشمول مالیات بر ارزش افزوده را به دست آورید:
- فروشندگان لاستیک (نمایندگی، عمده و خرده‌فروشی)
- نمایشگاه‌های اتومبیل (سواری، باری، مسافربری، ماشین‌آلات راه‌سازی، کشاورزی و صنعتی)
- فروشندگان مصالح ساختمانی (نمایندگی، عمده و خرده‌فروشی)
- فروشندگان تاسیسات الکترونیکی و مکانیکی ساختمان (نمایندگی، عمده و خرده‌فروشی)
- فروشندگان انواع رنگ ساختمان، صنعتی و اتومبیل (نمایندگی، عمده و خرده‌فروشی)
- فروشندگان مواد شیمیایی (نمایندگی، عمده و خرده‌فروشی)
- نمایندگی فروش شرکت‌های توزیع کالاهای داخلی و وارداتی (غیر اشخاص حقوقی)
- نمایندگی‌های فروش شرکت‌ها و مؤسسات تجاری و صنعتی اعم از داخلی و خارجی (غیر اشخاص حقوقی)
- فروشندگان یخچال‌های صنعتی و ویترینی (نمایندگی، عمده و خرده‌فروشی)
- بارفروشان و فروشندگان میوه و تره‌بار و میدان‌داران
- سازندگان و فروشندگان طلا و جواهر
- فروشندگان آهن آلات
- فروشندگان لوازم صوتی و تصویری
- فروشندگان رایانه و قطعات سخت افزاری
- فروشندگان ماشین‌های اداری و ملزومات
- فروشندگان لوازم خانگی
- هتل و هتل آپارتمان
- تالارها، رستوران‌ها، چلوکبابی و اغذیه‌فروشی‌ها
- مشاور املاک و مستغلات
- فروشندگان اتومبیل
- فروشندگان لوازم یدکی خودروهای سنگین و سبک
- صاحبان تعمیرگاه‌های مجاز خودرو و وسایل نقلیه
- فروشندگان تجهیزات و تاسیسات حرارتی و برودتی
- فروشندگان لوازم بهداشتی ساختمان
- فروشندگان تزئینات ساختمانی
- فروشندگان تلفن همراه و لوازم جانبی
خدمات معاف از ارزش افزوده
بیشتر خدمات معاف از ارزش افزوده، در دسته بندی خدمات پزشکی و درمانی قرار دارند، اما به صورت کلی لیست خدمات معاف از ارزش افزوده شامل موارد زیر می باشند:
- خدمات درمانی، تشخیصی و خدمات آرامستان ها
- خدمات درمانی و پیشگیری
- خدمات زینک، چاپ و انتشار روزنامه
- ارائه خدمات مشمول فصل مالیات بر درآمد حقوق
- عملیات و خدمات بانکی
- خدمات اعتباری صندوق های قرض الحسنه
- خدمات مالی و اعتباری
- خدمات بیمه های زندگی و درمان تکمیلی
- خدمات بازار سرمایه
- خدمات انتشار و نقل و انتقال سهام
- صدور و ابطال، نقل و انتقال صندوقهای سرمایه گذاری
- سود تسهیلات اعطائی شرکت های واسپاری (لیزینگ)
- خدمات حمل و نقل
- خدمات آموزشی، پژوهشی و ورزشی
- خدمات اقامتی هتل های سه ستاره و پایین تر
- سهم (شارژ) دریافتی توسط شرکت های خدماتی مربوط به شهرک های صنعتی
- خدمات فنی، بازسازی، تعمیر و نگهداری کالاهای موضوع جزء 17 بند (الف)
مشاغل معاف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده
مشاغلی که لیست زیر ارائه کرده ای، معاف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند. در صورتی که کسب و کار مورد نظر شما در این لیست وجود نداشته باشد، یعنی کسب و کار مورد نظر مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده می باشد و این بخش پاسخ به سوال چه کسانی مشمول مالیات بر ارزش افزوده هستند؟ می باشد:
- محصولات کشاورزی فرآوری نشده
- دام و طیور زنده و آبزیان و زنبور عسل و نوغان
- انواع کود و سم و بذر و نهال
- آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات، سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی، شیر خشک کودکان
- کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات
- کالاهای اهدایی به صورت بلاعوض به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی با تایید هیئت وزیران و حوزه‌های علمیه با تایید حوزه گیرنده هدایا
- کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات وارد کشور می‌شوند که مازاد آن شامل مالیات خواهد بود.
- اموال غیر منقول
- انواع دارو
- خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیات های مستقیم
- خدمات بانکی و اعتباری بانک‌ها و مؤسسات تعاونی و اعتباری، صندوقهای قرض‌الحسنه مجاز و خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس.
- خدمات حمل و نقل عمومی مسافری برون شهری و درون شهری
- فرش دستباف
- انواع خدمات پژوهشی و آموزشی
- خوراک دام و طیور
- رادار و تجهیزات کمک ناوبری و هوانوردی ویژه فرودگاه‌ها
- اقلام با مصارف صرفاً دفاعی و امنیتی بر اساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
لیست کالاهای معاف از ارزش افزوده سال 1401 و 1402
مطابق با فصل دوم قانون مالیات برارزش افزوده، اقلامی وجود دارند که از وجوه مالیاتی معاف هستند. لیست کالاهای معاف از ارزش افزوده سال 1402 تقریبا مشابه با کالا های 1401 می باشد، به همین دلیل نیز لیست زیر می تواند هر دو مورد را در بر داشته باشد:
- محصولات کشاورزی خام مانند گیاهان دارویی، محصولات مرتعی، چوب خام (از جنگل)، محصولات گلخانه‌ای (شامل سبزیجات، صیفی‌جات، گل و گیاهان، و قارچ) که از مالیات برارزش افزوده و عوارض آن معاف هستند.
- حیوانات و طیور زنده و تغذیه‌ی آنها مانند زنبور عسل و نوغان، ماهیان، دام‌ها، پرندگان و حشرات.
- انواع کود، بذر، نهال، نشاء، و موارد مشابه که از مالیات معاف هستند.
- آب مصرفی در کشاورزی برای تولید محصولات نظیر لبنیات، تخم‌مرغ، آرد و نان، گوشت و فرآورده‌های گوشتی، برنج، حبوبات، سویا، روغن‌های خوراکی (حیوانی و گیاهی) و موارد مشابه که از مالیات برارزش افزوده معاف هستند.
- کالاهای فرهنگی از جمله کتاب، کاغذ، دفتر تحریر، نسخه‌های چاپی و الکترونیکی کتاب، روزنامه و نشریه، مطبوعات، و لوازم تحریری که از پرداخت مالیات معاف هستند.
- دارایی‌های غیرمنقول و حواله‌های کاغذی و الکترونیکی.
- واردات کالاهای اهدایی و بلاعوض به نهادهای عمومی و غیردولتی، وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی مانند هلال احمر، اورژانس، آستانه مقدسه، کمیته امداد امام خمینی، حوزه‌های علمیه و سایر مؤسسات خیریه نیز از مالیات برارزش افزوده معاف هستند.
- لوازم مصرفی درمانی، خدمات آموزشی و پژوهشی، حمل و نقل، و موارد مشابه که از مالیات معاف هستند.
- کالاها و لوازمی که مسافر برای مصرف شخصی خود خریداری کرده با رعایت سقف تعیین شده از مالیات برارزش افزوده معاف هستند.
- انواع دارو، کتاب، و کالاهای نظامی که از مالیات برارزش افزوده معاف هستند.
- کالاهای وارداتی که تحت شرایط خاص از پرداخت چهار درصد مالیات و عوارض برارزش افزوده معاف هستند.
- فرش‌های دستباف و مواد اولیه مورد نیاز آنها.
- محصولات صنایع دستی تولید داخل به منظور حمایت از هنرمندان و استادکاران.
- داروها، واکسن‌های انسانی و دامی، و لوازم مورد نیاز درمانی و توانبخشی.
- رادار و تجهیزات کمکی برای ناوبری هوایی، تجهیزات نظامی و اطلاعاتی.
- تجهیزات و ابزارالاتی که به صورت اختصاصی برای مصارف نظامی، انتظامی و امنیتی اطلاعاتی استفاده می‌شوند.
بازه زمانی پرداخت مالیات بر ارزش افزوده
طبق قانونی که در خصوص مالیات بر ارزش افزوده اجرا می‌شود، اشخاص مشمول باید هر 90 روز یکبار (با مهلت 15 روزه) مالیات خود را پرداخت کنند. بر اساس این قانون، آنان موظف هستند تا اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده خود را از طریق سامانه مربوطه بارگذاری نموده و سپس مبلغ مالیات را پرداخت کنند. پرداخت به موقع مالیات، جلوگیری از تحمیل جریمه تاخیر در پرداخت مالیات بر مشمولین را به همراه دارد. این مالیات توسط مصرف‌کنندگان کالا و خدمات پرداخت می‌شود.
مالیات بر ارزش افزوده شرکت ها به چه صورت است؟
در خصوص مالیات بر ارزش افزوده شرکت‌ها، باید توضیح داد که شرکت‌هایی که فعالیت تولیدی دارند نیز موظف به پرداخت این مالیات هستند. مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات غیرمستقیم است که از مصرف کنندگان دریافت می‌شود. به طور کلی، شرکت‌هایی که کالاها را عرضه می‌کنند، باید طبق قوانین مربوطه این مالیات را پرداخت نمایند. برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید در مقاله جداگانه‌ای با عنوان “مالیات بر ارزش افزوده شرکت‌ها” که با کلیک بر روی آن قابل دسترسی است، به تفصیل بخوانید.
مالیات بر ارزش‌افزوده ۱۳ کالای اساسی وارداتی و قند و شکر
در مورد عوارض و مالیات بر ارزش افزوده برای بیشتر کالاها، نرخ 9 درصد مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، برای برخی از کالاها و خدمات، ارزش افزوده با نرخ‌های متفاوت محاسبه می‌شود. براساس ابلاغیه‌ای که معاون اقتصادی رئیس‌جمهور در اسفند ۱۴۰۰ صادر کرده است، نرخ مالیات بر ارزش افزوده برای 13 کالای اساسی اعم از دانه‌های روغنی (سویا و کلزا)، روغن خام (سویا، آفتاب‌گردان، کلزا و روغن پالم)، گندم، برنج، قند، شکر، گوشت قرمز، چای و حبوبات شامل لوبیا، نخود، عدس و ماش، به مقدار 1 درصد تعیین شده است. همچنین، تولیدکنندگان قند و شکر در داخل کشور نیز مشمول مالیات بر ارزش افزوده با نرخ 1 درصد خواهند بود.
باید توجه داشت که این نرخ‌ها تا پایان سال ۱۴۰۱ اعتبار دارند و درباره مالیات بر ارزش افزوده برای این اقلام در سال ۱۴۰۲ تصمیم‌گیری مجدد صورت خواهد گرفت.
مفهوم مالیات بر ارزش افزوده
قبل از بررسی اشخاص مشمول مالیات بر ارزش افزوده، مناسب است کمی با مفهوم ارزش افزوده آشنا شوید. ارزش افزوده به تفاوت بین ارزش کالا یا خدماتی که ارائه می‌شود و ارزش کالا یا خدماتی که خریداری شده است، اشاره دارد. این مفهوم در قانون مالیات بر ارزش افزوده براساس ماده سوم تعریف شده است.
مالیات بر ارزش افزوده در سراسر جهان به صورت مختلفی اجرا می‌شود. این مالیات به صورت غیرمستقیم از مصرف‌کننده دریافت شده و مبلغ آن به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌شود. به طور کلی، مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات است که مسئولیت پرداخت آن بر عهده خریدار یا مصرف‌کننده قرار دارد.
مراحل مشمولیت ارزش افزوده
همانطور که پیشتر اشاره شد، افرادی که تحت پوشش مالیات بر ارزش افزوده قرار دارند، باید گواهی این موضوع را از سازمان مالیات دریافت کنند. برای این منظور، کافیست به بخش مدیریت سامانه EVAT مراجعه کرده و گزینه صدور گواهی ثبت نام را انتخاب نمایند. پس از تایید توسط اداره پست، گواهی به مودی ارسال خواهد شد. البته برای صدور این گواهی، برخی شرایط لازم است که عبارتند از:
- تکمیل فرآیند ثبت نام اولیه در سامانه مالیات بر ارزش افزوده.
- ثبت نام در سامانه عملیات اینترنتی سازمان مالیات کشور.
- ارائه درخواست رسمی برای صدور گواهی و ثبت نام.
- تقدیم اظهارنامه‌های مربوط به دوره‌های قانونی.
همچنین، اطلاعات ارائه شده توسط اشخاص، توسط کارشناسان سازمان مالیات بررسی و صحت آنها بررسی می‌شود.
وظایف مشاغل معاف از ارزش افزوده
مهم است که بدانید افراد حقیقی و حقوقی که فقط در حوزه عرضه کالا و خدمات معاف از مالیات بر ارزش افزوده فعالیت می‌کنند، از برخی وظایف قانونی مانند ثبت نام در سیستم مالیات بر ارزش افزوده و تهیه و ارسال اظهارنامه معاف هستند. این اشخاص مجاز به دریافت هیچگونه مبلغی به عنوان مالیات بر ارزش افزوده در فاکتورهای خود نیستند. سازمان امور مالیاتی هیچ دعوتنامه‌ای برای معافیت از مالیات بر ارزش افزوده ارائه نکرده است و هیچ کدام از این وظایف ذکر شده لازم نیست انجام شود. اگر هنوز این سوال برای شما وجود دارد که ارزش افزوده به چه کسانی تعلق می گیرد؟ بهتر است مطلب بالا را با دقت بیشتری مطالعه کنید.
لطفاً توجه داشته باشید که تنها در صورتی که اشخاص دارای مشاغل معاف از مالیات باشند، از دریافت گواهی معافیت مالیاتی بر ارزش افزوده استفاده می‌کنند. اگر همین افراد تنها یک فعالیت اقتصادی دارند که در گروه‌های معاف از مالیات قرار ندارد، ملزم به ثبت نام در سیستم مالیات بر ارزش افزوده هستند و باید گواهی‌نامه مالیات بر ارزش افزوده را دریافت و همراه با اظهارنامه مالیاتی بر ارزش افزوده و مبلغ مالیات دریافتی از مشتریان، آن را به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند.
