گفتگو با فرهاد الیشایی ریاست محترم هیئت مدیره انجمن آشنا در این خصوص
نهاد داوری چه اهمیتی دارد و در قانون چه پیش‌بینی‌هایی دراین خصوص صورت پذیرفته است؟
داوری در قانون مدنی ایران جایگاه ویژه‌ای داشته و هم اکنون قوه قضاییه از طریق توسعه نهادهای داوری در حال گسترش جایگاه داوری در جامعه است. به‌طوری که می‌توان پیش‌بینی کرد که در سال‌های آینده شاهد حضور پر رنگ مراکز، موسسات و کلینیک‌های داوری در کنار قوه قضاییه برای بررسی و حل و فصل اختلافات بین اشخاص حقیقی وحقوقی خواهیم بود.مطابق قانون مدنی ایران توافقات کتبی و حتی شفاهی بین اشخاص، قابل پذیرش و محترم بوده و تحت حمایت قانون قرار می‌گیرد. در قانون آیین دادرسی مدنی ایران بخش کاملی به داوری اختصاص یافته است. حل اختلافات ناشی از قراردادها و توافقاتی که طرفین با تراضی به داور مشخص یا داور مرضی الطرفین ارجاع می‌دهند، تابع قانون آیین دادرسی دادگاه‌ها‌ی عمومی و انقلاب (درامورمدنی) است. هر یک از آحاد جامعه می‌تواند به عنوان داور انتخاب شود به شرط آن که قانون وی را از داوری منع نکرده باشد. لازم است کسانی که امر داوری را به عهده می‌گیرند، علاوه بر تسلط به حوزه تخصصی، به قانون آیین دادرسی مدنی نیز مسلط باشند. علاوه بر آن ضروری است تمامی مدیران شرکت‌ها، سازمان‌ها و کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که هر گونه معامله‌‌ای را انجام می‌دهند با این بخش از قانون آشنا باشند تا به سبب ناآشنایی، دچار آسیب و خسارت نشوند. بخش مهمی از اختلافات و دعاوی مطرح شده در محاکم که هزینه‌های اجتماعی و مالی فراوانی در بردارد به سبب ناآشنایی با قوانین مذکور است.
همان طور که بارها شاهد بوده‌ایم در بسیاری از قراردادها، یک بند گنجانده شده که حل هرگونه اختلاف، به داور مرضی الطرفین ارجاع داده می‌شود ولی در اکثر موارد طرفین اختلاف از قوانین مرتبط با داوری اطلاع اندکی دارند. تاسف بارتر آن است که در بسیاری از موارد، کسانی که به عنوان داورانتخاب می‌شوند، به هیچ وجه با الزامات و شرایط داور و قوانین مرتبط با صدور رای آشنا نبوده و قوانین مربوطه را حتی یک بار هم مرور نکرده‌اند. بدیهی است که آرای صادر شده دراین خصوص می‌تواند با لغزش‌ها‌ی بزرگی همراه باشد. در جامعه ما، باور اشتباهی در مورد داور وجود دارد که داور را همان ریش سفید می‌پندارند که وظیفهاش پیدا کردن راه حل میانه و تراضی و آشتی بین طرفین است. به همین دلیل حضور هیاتهای حل اختلاف که هم در حوزه تخصصی وهم به قوانین مدنی مسلط باشند اهمیت فراوانی دارد. انجمن آشنا به دلیل اهمیت و حساسیت موضوع داوری و بر پایه این ضرورت، نسبت به تشکیل هیات حل اختلاف اهتمام ورزید.
هیات حل اختلاف داوری انجمن آشنا چگونه تشکیل شد؟
لازم است قبل از صحبت در مورد هیات حل اختلاف انجمن آشنا توضیحاتی در مورد ماموریت این انجمن ارائه شود.
انجمن آشنا با مشارکت تنی چند از فعالین صنفی در حوزه نرم‌افزار تشکیل شده و از ابتدای امر تلاش داشته تا در مورد مسائل و مشکلات این حوزه راه‌کارهای جمعی و صنفی یافته و مورد عمل قرار دهد. این انجمن کاملا متکی به اعضا خود بوده و به هیچ نهاد و ارگانی وابستگی ندارد و بخش اعظم اعضای آن را شرکتهای خصوصی تشکیل می‌دهند. این انجمن سعی دارد تا در مشکلات و مسائل مهم و مسکوت مانده صنفی اقدامات اجرایی انجام دهد.
یکی از مهم ترین اقدامات انجمن آشنا تشکیل هیات حل اختلاف است. که به چهار مورد دعاوی و اختلاف رسیدگی می‌کند.
دعاوی تجاری بین اعضای صنف
دعاوی تجاری بین اعضای صنف با سایر اشخاص حقیقی و حقوقی
دعاوی بین کارفرمایان و پرسنل در موارد غیرشمول قانون کار
دعاوی تجاری بین اشخاص خارج از صنف
انجمن آشنا مصمم است تا درمحیطی تخصصی و صنفی اختلافات بین طرفین را مورد رسیدگی قرار داده و بر اساس قوانین و ملاحظات حرفه‌ای رای صادر کند.
رای این نهاد از نظر قانونی و سیستم قضایی کشور به چه میزان استحکام و ضمانت اجرایی دارد؟
به طور کلی آرای صادر شده توسط داور از نظر بسیاری از حقوقدانان از آرای صادر شده توسط محاکم قضایی دارای استحکام بیشتری است. به عنوان مثال می‌توان ذکر کرد که رای صادره توسط داور یا داوران قابل تجدید نظر خواهی نیست ولی آرای صادر شده توسط قضات در محاکم دادگستری تا چند مرحله قابل تجدید نظر و فرجام خواهی است. بنابراین مطابق قانون، رای داور یا داوران بلافصل بوده و دارای ضمانت اجرایی است. رای صادر شده توسط داور از طریق درخواست اجرای رای داور از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قوه قضاییه قابل پیگیری و اجرا است. علاوه بر آن مسیر دادرسی در هیاتهای حل اختلاف بسیار سریع‌تر و کم هزینه‌تر از رسیدگی توسط محاکم قضایی است.
با توجه به مجوز دریافتی از قوه قضاییه، آرای صادره که توسط هیات حل اختلاف انجمن آشنا به طرفین اختلاف ابلاغ می‌شود از نظر حقوقی کاملا قابل استناد بوده و برپایه آن دادگاه اجراییه صادرمی‌کند.
برای تشکیل این نهاد و اخذ مجوز چه مسیری طی شده است؟
ابتدا لازم بود قبل از اقدام به داوری و صدور رای، مکانیزم و فرایندهای داوری به روشنی تبیین شود. به همین سبب شیوه‌نامه داوری تهیه و به تصویب هیات مدیره انجمن رسید تا رای داوران در یک فرایند سالم و بر مبانی حقوقی مناسب صادرشده و قابلیت دفاع داشته باشد. این شیوه‌نامه برای مرکز توسعه داوری قوه قضاییه ارسال و برای آن مجوز داوری دریافت شد.
یکی از مکانیزم‌ها‌ی مطرح شده در شیوه نامه داوری، تشکیل هیات حل اختلاف است که ناظر بر پذیرش اختلافات بین اشخاص حقیقی و حقوقی است. پس از آن که اختلاف مورد نظر از نظر حقوقی مورد پذیرش هیات حل اختلاف قرار گرفت پرونده به هیات داوران متشکل از سه داور که یکی از آنان حقوق‌دان است ارجاع می‌شود. دو داور دیگر هیات داوران، از خبرگان مسلط به قوانین داوری و مسائل صنفی هستند. هیات داوران کاملا مستقل از هیات حل اختلاف است و به همین دلیل استقلال داوران در این شیوه‌نامه حفظ شده است.
با توجه به مجوز دریافت شده از قوه قضاییه، به همه فعالین صنفی به خصوص شرکتهای نرم‌افزاری توصیه می‌شود به‌جای آن که «اصطلاح داور مرضی الطرفین» را در قراردادهای تجاری خود درج کنند «هیات حل اختلاف انجمن آشنا» را به عنوان داور مورد پذیرش طرفین به قرارداد اضافه کنند.
آیا اختلافات بین پرسنل و کارفرمایان می تواند در هیات حل اختلاف مطرح شود؟
همان‌طور که می‌دانید بخش اعظمی از توافقات در قراردادهای بین کارفرمایان و پرسنل تابع مقررات قانون کار است که مرجع رسیدگی به این اختلافات صرفا هیاتهای حل اختلاف وزارت کار است. ولی توافقات دیگری در این گونه قراردادها وجود دارد که ارتباطی با قانون کار نداشته و تابع قوانین مدنی است. مانند تضامین قرارداد، تعهدات مرتبط با آموزش‌های انجام شده و از این قبیل. بدیهی است که هیاتهای حل اختلاف وزارت کاردراین حوزه‌ها اظهار نظر نمی‌کنند. به فعالان صنفی پیشنهاد می‌شود در قراردادهای پرسنلی که بین کارفرمایان و کارکنان منعقد می‌شود؛ هیات حل اختلاف انجمن آشنا را به عنوان داور در قرارداد درج کنند تا اختلاف خارج از شمول قانون کار توسط هیات داوران مسلط به آن حوزه مورد رسیدگی قرار گیرد.
اقدامات انجام شده در هیات حل اختلاف تاکنون چه بوده است؟
هیات حل اختلاف انجمن آشنا از ابتدای امر تاکنون چندین پرونده را مورد رسیدگی قرار داده است. یک بخش از آنها مربوط به بررسی اختلاف بین اعضای صنف و شرکتهای طرف قرارداد بوده و بخش دیگر بررسی و صدور رای در مورد اختلاف بین کارفرما و پرسنل را شامل شده است. تمامی آرای صادر شده مستند به قوانین کشوری و توسط داوران مسلط به این قوانین بوده که ظرافت‌های حرفه‌ای و صنفی نیز در آنها لحاظ شده است.
