دانستنی های مالیات حقوق و بیمه

تمام کسانی که به هر شکلی مشغول به کار هستند و حقوق دریافت می کنند و برای آن ها بیمه تامین اجتماعی لحاظ شده است، باید بخشی از حقوق دریافتی خود را به عنوان مالیات حقوق به وزرات اقتصاد و دارایی پرداخت نمایند. این قانون شامل کلیه مشاغل و افرادی می گردد که حقوق دریافت می کنند و برای آن ها بیمه رد می شود.

میزان این مالیات حقوق در هر سال متفاوت بوده و طبق بخشنامه هایی به کلیه کارفرماها و بنگاه های اقتصادی اعلام می شود و آن ها باید مالیات تعلق گرفته به حقوق و مزایای کارکنان خود را کسر کرده و به حساب مشخص شده وزرات امور اقتصادی و دارایی واریز نمایند.

 در ادامه با شماران سیستم همراه شوید تا به طور مفصل در مورد مالیات حقوق و بیمه بررسی کنیم.

مالیات حقوق چیست؟

مالیات حقوق مبلغی است که از حقوق کارگر برداشت و به صندوق دولت پرداخت می شود. هر ساله مبلغ معافیت مالیاتی حقوق کارگران و کارمندان توسط هیات دولت تعیین و اعلام می شود.

مالیات حقوق از عناصر مهم تشکیل‌دهنده مالیات بر درآمد است. از آنجا که این درآمد از حقوق کارکنان کسر می‌گردد، منبع درآمد تقریباً مطمئنی برای دولت است و یکی از نقش‌های اصلی آن، تأمین هزینه‌های دولت است. طبق ماده یک قانون مالیات‌های مستقیم، تمام افراد حقیقی و حقوقی که در داخل کشور، با فعالیت اقتصادی، خدماتی و غیره درآمد کسب می‌کنند، مشمول پرداخت مالیات هستند.

این امر منجر به توزیع عادلانه درآمد که از بارزترین اهداف تئوری‌های مالیاتی است می‌شود. مالیات بر حقوق در نـظام مـالیاتی ایران به‌صورت جزئی از مالیات بر درآمد در نظر گرفته می‌شود و در ردیف مالیات‌های مـستقیم قـرار می‌گیرد و میزان این مالیات معمولاً به‌صورت نسبتی از درآمد شخصی تعیین می‌شود.مالیات بر حقوق از نظر حجم، ثبات، کارایی و سهولتی که در وصول دارد و همین‌طور ظرافتی که در منشأ و تعلق واقعی آن موردنظر اسـت، از اهمیت بسزایی برخوردار است.

مطالعه کنید: ماده ۱۳۲ قانون مالیات های مستقیم

مالیات حقوق و دستمزد در کدام دسته بندی انواع مالیات جای می گیرد؟

طبق ماده ۸۶ ق.م.م (قانون مالیات‌های مستقیم) و تبصره این ماده، مالیات حقوق و دستمزد جزء مالیات‌های تکلیفی محسوب می‌شود. مالیات تکلیفی بدین معناست که شناسایی مبلغ و پرداخت مالیات حقوق پرسنل به عهده پرداخت کننده حقوق (کارفرما) است و پرسنل در قبال این امور وظیفه‌ای ندارند.

همچنین در یک دسته بندی کلی مالیات به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود:

• مالیات مستقیم: مالیات‌های که مستقیماً از دارایی و درآمد اشخاص (حقیقی یا حقوقی) حاصل می‌شود؛ مانند مالیات بر درآمد حقوق و مالیات بر دارایی
• مالیات غیرمستقیم: مالیاتی که به قیمت کالا و خدمات تعلق می‌گیرد و به مصرف کننده منتقل می‌شود. مانند مالیات بر ارزش افزوه و مالیات واردات.

بنابراین مالیات بر درآمد حقوق یا مالیات حقوق یک مالیات مستقیم و تکلیفی است.

کامل ترین فهرست اقلام مشمول مالیات حقوق در قالب ۶۶ عنوان هستند که فهرست آن ها به این صورت است:

۱	حقوق اصلی (ثابت)	۳۴	حق افزایش بهره وری تولید
۲	اضافه کار	۳۵	حق تولید
۳	کسری انبار	۳۶	حق کمیسیون فروش
۴	محرومیت از تسهیلات زندگی	۳۷	جمعه کاری
۵	فوق العاده محل خدمت	۳۸	جیره نقدی
۶	فوق العاده مرزی	۳۹	مزایای نقدی
۷	فوق العاده شرایط محیط کار	۴۰	پول صبحانه
۸	نوبت کاری	۴۱	مزایای تولید
۹	فوق العاده کشیک	۴۲	کارمزد
۱۰	فوق العاده جذب	۴۳	فوق العاده محل خدمت
۱۱	مزایای ارزی	۴۴	پول اتوبوس (غیر از خرج خرید)
۱۲	ایاب و ذهاب	۴۵	فوق العاده سیاری
۱۳	حق خوار و بار	۴۶	حق آنکال
۱۴	حق امضاء	۴۷	حق آکورد (تولید)
۱۵	حق باجه	۴۸	فوق العاده کیلومتری
۱۶	حق سرپرستی	۴۹	حق مشاوره
۱۷	حق مدیریت	۵۰	پول جارو
۱۸	حق خزانه	۵۱	حق مسکن
۱۹	حق سرایداری	۵۲	سایر مزایای غیر نقدی به قیمت تمام شده
۲۰	حق حسابرسی	۵۳	مسکن با اثاثیه
۲۱	حق پاسداری	۵۴	مسکن بدون اثاثیه
۲۲	حق نمایندگی بیمه	۵۵	اتومبیل اختصاصی با راننده
۲۳	حق ترانسپورت و سرویس	۵۶	اتومبیل اختصاصی بدون راننده
۲۴	حق دیپلم	۵۷	عیدی سالانه یا پاداش آخر سال
۲۵	برودت (بدی آب و هوای سردخانه)	۵۸	سایر مزایای پرداختنی غیر نقدی به کارگران
۲۶	حق فنی	۵۹	تغذیه
۲۷	حق انبارداری	۶۰	پول شیر
۲۸	حق شیفت	۶۱	حق تأهل
۲۹	حق یک وعده غذا	۶۲	حق عیال
۳۰	حق پول نهار و شام	۶۳	حق اولاد
۳۱	فوق العاده نگهبانی	۶۴	پول لباس کار
۳۲	فوف العاده کشیک	۶۵	بهای صابون
۳۳	حق ثابت

از کلیه دریافتی های کارگر (موارد فوق الذکر) مالیات کسر می شود مگر در موارد زیر:

• بازخرید ایام مرخصی
• کمک هزینه عائله مندی
• هزینه سفر و فوق العاده ماموریت
• عیدی
• پاداش آخر سال
• کمک هزینه مسکن و خوار و بار در ایام بیماری
• حق شیر
• پاداش نهضت سوادآموزی
• حق التضمین (کسرصندوق)

مالیات بر حقوق کارگران چگونه محاسبه می شود؟

مالیات و درصد آن هر ساله یک مسئله مهم برای تمامی مشمولان بوده و در واقع همه مودیان در ابتدای سال منتظر اعلام بخشنامه مراجع قانونی در خصوص میزان “ساو” می باشند اما در میان همه مودیان و مشمولان ، مالیاتِ کارگران و افرادی که در کارخانه های تولیدی یا خدماتی کار می کنند به دلیل اینکه سطح درامد پایین تری دارند از اهمیت خاصی برخوردار بوده و همیشه مورد توجه رسانه ها قرار گرفته است.

اینکه نمایندگان کارگران در مجمع تعیین کننده ساو چقدر می توانند حقوق کارگران را رعایت کنند و چقدر شرایط اقتصادی و تورم در تعیین میزان “ساو” ها موثر است همه بستگی به کمسیون تعیین کننده مالیات ها دارد و در نهایت خروجی این کمسیون الزام قانونی برای دریافت ” ساو  “ها می شود . و کارفرمایان موظف میشوند قبل از پرداخت حقوق کارگران خود مالیات تکلیفی ان را کسر کرده و باقی مانده حقوق را به حساب آن ها واریز نمایند.

معافیت های مالیات بر درآمد حقوق

بطور کلی معافیت‌های مالیات حقوق بر ۱۳ قسم است که در ماده ۹۱ ق.­م­­.م به شرح زیر تصریح شده اند:

• رؤسا و اعضای مأموریت‌های سیاسی خارجی درایران و رؤسا و اعضای هیأت‌های نمایندگی فوق‌العاده دول خارجی نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دولت متبوع خود به شرط معامله متقابل و همچنین رؤسا و اعضای هیأت‌های نمایندگی سازمان ملل متحد و مؤسسات تخصصی آن در ایران نسبت به درآمد حقوق دریافتی از سازمان و مؤسسات مزبور در صورتی که تابع دولت جمهوری اسلامی ایران نباشند.

• رؤسا و اعضای مأموریت‌های کنسولی خارجی در ایران و همچنین کارمندان مؤسسات فرهنگی دولت خارجی نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دولت متبوع خود به شرط معامله متقابل.
• کارشناسان خارجی که با موافقت دولت جمهوری اسلامی ایران از محل کمک‌های بلاعوض فنی و اقتصادی و علمی و فرهنگی دولت خارجی و یا مؤسسات بین المللی به ایران اعزام می‌شوند؛ نسبت به حقوق دریافتی آنان از دولت متبوع یا مؤسسات بین المللی مذکور.

• کارمندان محلی سفارتخانه‌ها وکنسولگری‌ها ونمایندگی‌های دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دولت جمهوری اسلامی ایران در صورتی که دارای تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران نباشند به شرط معامله متقابل.

• حقوق بازنشستگی و وظیفه و مستمری و پایان خدمت و خسارت اخراج و بازخرید خدمت و وظیفه یا مستمری پرداختی به وراث و حق سنوات و حقوق ایام مرخصی استفاده نشده که در موقع بازنشستگی یا از کارافتادگی به حقوق بگیر پرداخت می‌شود.

• هزینه سفر و فوق العاده مسافرت مربوط به شغل.

• مسکن واگذاری در محل کارگاه یا کارخانه جهت استفاده کارگران و خانه‌های ارزان قیمت سازمانی در خارج از محل کارگاه یا کارخانه که مورد استفاده کارگران قرار می‌گیرد.

• وجوه حاصل از بیمه بابت جبران خسارت بدنی و معالجه و امثال آن.

• عیدی سالانه یا پاداش آخر سال جمعاً معادل یک دوازدهم میزان معافیت مالیاتی موضوع ماده (۸۴) این قانون.

• خانه‌های سازمانی که با اجازه قانونی یا به موجب آیین‌نامه‌های خاص در اختیار مأموران کشوری گذارده می‌شود.

• وجوهی که کارفرما بابت هزینه معالجه کارکنان خود یا افراد تحت تکفل آن‌ها مستقیماً یا به وسیله حقوق بگیر به پزشک یا بیمارستان به استناد اسناد و مدارک مثبته پرداخت کند.

• مزایای غیرنقدی پرداختی به کارکنان حداکثر معادل دو دوازدهم معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون.

• درآمد حقوق پرسنل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اعم از نظامی و انتظامی، مشمولان قانون استخدامی وزارت اطلاعات و جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و آزادگان.

جزییات مهم معافیت:

 ابلاغ بخشنامه مالیات حقوق ۹۸

محمد قاسم پناهی ،سرپرست سازمان امور مالیاتی میزان معافیت سالانه حقوق و همچنین نرخ مالیات بر درآمد حقوق و سال ۹۸ را ابلاغ کرد .

سقف معافیت مالیاتی موضوع ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم مصوب در سال 1400 سالانه مبلغ ( 48 میلیون تومان ) چهارصد و هشتاد میلیون ریال تعیین می‌شود.

(برای درک بیشتر در مورد محاسبه مالیات حقوق ، کلیک کنید)

تعریف حق بیمه

حق بیمه وجهی است که کارفرما بابت بیمه اجتماعی کارگران از حقوق کارگر کسر و سهم خودرا نیز به آن افزوده و به شعب سازمان تامین اجتماعی پرداخت می کند. میزان حق بیمه ۳۰ درصد دستمزد دریافتی کارگر می باشد که بابت خدماتی از قبیل: بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی ۱۲ درصد ، فوت قبل از بازنشستگی ۲ درصد ، ازکارفتادگی ۴درصد ، درمان ۹ درصد و بیمه بیکاری ۳ درصد می باشد. سهم کارفرما از حق بیمه ۲۳ درصد و سهم بیمه شده ۷ درصد می باشد.

وجوه مشمول کسر حق بیمه

تمام وجوه و مزایای نقدی و یا غیرنقدی مستمر که تحت هر عنوان به صورت مزد، حقوق، کارمزد و یا کارآموزی در مقابل کار به بیمه شده پرداخت می گردد، مشمول کسر حق بیمه است. بنابراین پرداختی های زیر مشمول کسر حق بیمه می باشد:

• مزد، حقوق، دستمزد
• مزایای مستمر شغلی (فوق‌العاده شغل)
• اضافه کار
• حق‌الزحمه
• نوبتکاری
• فوق‌العاده کارهای سخت و زیان‌آور
• حق حضور در جلسات
• کار شب و فوق‌العاده کشیک
• مزد ایام تعطیل و مرخصی
• کمک هزینه مسکن
• پاداش مستمر
• دریافتی افرادی که به طور کارمزدی به کار اشتغال دارند
• دریافتی کارآموزان(در مواردی که افراد جهت یادگیری مشاغل در کارگاهها وجهی دریافت می کنند.)
• ایاب و ذهاب کارکنان که به صورت ماهیانه برای رفت وآمد به محل کار و منزل پرداخت می شود
• بنابراین مزایای زیر مشمول کسر حق بیمه نیست:
• بازخرید ایام مرخصی
• هزینه عائله مندی
• هزینه سفر و فوق العاده مأموریت
• عیدی
• مابه التفاوت کمک هزینه مسکن و خواربار در ایام بیماری
• حق شیر
• پاداش نهضت سواد آموزی
• حق التضمین (کسر صندوق)
• خسارت اخراج و مزایای پایان کار
• پاداش افزایش تولید. (در صورتی که بیش از حقوق دو ماه در سال پرداخت نشود)
• برداشت های قانونی کافرما از حقوق کارگر

*قانونگذار برای حقوق و دستمزد کارگران ارزش و حرمت خاصی قائل است از این رو مجوز برداشت از حقوق کارگر فقط در موارد و شرایط خاصی داده شده است.

در ضمن باید توجه داشت که مزد کارگر(کلیه مطالبات) جزء دیون ممتازه است ، بنابراین چنانچه کارفرما فوت کرده یا ورشکست شود، در ابتدا حقوق و مزایای کارگر از ماترک و اموال او برداشته و به کارگر پرداخت می گردد. (ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی ۲/۴/۱۳۱۹و ماده ۶۵۸قانون تصفیه امور ورشکستگی مصوب ۲۴/۴/۱۳۱۸)

علاوه بر این در صورت بدهی کارگر به کارفرما فقط می توان مازاد بر حداقل مزد را به موجب حکم دادگاه برداشت کرد. این برداشت نباید از یک چهارم کل مزد کارگر بیشتر باشد. نفقه افراد واجب النفقه کارگر از این قاعده مستثنی و تابع مقررات قانون مدنی است.  ( نفقه شامل مسکن، البسه، غذا و اثاث به قدر رفع حاجت می باشد)