بهای تمام شده
محاسبه بهای تمام شده محصولات یک واحد تولیدی و یا خدمات عرضه‌شده توسط یک موسسه خدماتی به وسیله تکنیک هایی صورت میگیرد که اصطلاحا “حسابداری بهای تمام شده نام دارد.
با وجود اینکه نتیجه نهایی کار حسابداران در این زمینه ،محاسبه بهای تمام شده محصولات یا خدمات یک موسسه است ولی در جریان انجام این کار ،اطلاعات بسیار ارزنده‌ای در ارتباط با نوع هزینه‌ها ،محل وقوع آنها و دلیل افزایش و یا کاهش بهای تمام شده محصولات یا خدمات به مدیریت ارائه می‌گردد که به مدیریت برای انجام مدیریت هزینه‌ها کمک شایانی می‌نماید.
بهای تمام شده چیست ؟
اصطلاح بهای تمام شده یک واژه آشنا در گفت و گوی‌های روزمره می‌باشد که بارها آن را تکرار کرده‌ایم.
ساخت این ملک چقدر هزینه داشته است؟
این پروژه برای شما سودآور بوده است؟
برای خرید این ماشین جمعاً چقدر هزینه شده است؟
جملاتی که مفهوماً صحبت از بهای تمام شده محصولات و خدمات می‌نماید.
در همه این جملات مفهوم بهای تمام شده به عنوان هزینه و یا بهایی که برای به دست آوردن چیزی پرداخته‌ایم ،مطرح شده است. در یک موسسه تولیدی نیز همواره این سؤال مطرح است که محصولی که ساخته شده است به چه بهایی تمام‌شده است ؟
البته این موضوع منحصر به مؤسسات تولیدی نیست ،مدیران و صاحبان مؤسسات تجاری ،مجریان یک پروژه صنعتی و عمرانی نیز همواره نگران بهای تمام شده و کنترل هزینه‌ها عملیات خود می‌باشند ،در واقع همیشه یک سؤال منطقی وجود دارد که ((چه چیزی را به چه قیمتی به دست آورده‌ایم؟))
پاسخ این سؤالات در حسابداری بویسله تکنیک‌ها و روش‌هایی داده می‌شود که به آن حسابداری بهای تمام شده یا “حسابداری صنعتی “می‌گویند.
شاید اطلاق صفت صنعتی به این دلیل اطلاق شده است که مؤسسات تولیدی بیش از سایر مؤسسات لزوم به خدمت گرفتن این ابزار باارزش مدیریتی را احساس می‌کنند.
مدیریت یک موسسه تولیدی در اجرای وظایف خود ناچار به اتخاذ تصمیم در مواردی همچون زیر است :
قبول و یا عدم قبول سفارش مشتریان
تغییر قیمت فروش محصولات
تولید و یا عدم تولید یک محصول خاص
ایجاد یک خط تولید جدید و یا حذف خط تولید قدیمی
تغییر در کیفیت و یا مواد مصرف شده و یا حتی فرایند تولید
تصمیم‌گیری در مورد هر یک از موارد فوق
و ده‌ها مورد دیگر از این قبیل ،بدون داشتن یک سیستم مناسب حسابداری بهای تمام شده اگر غیرممکن نباشد خالی از اشکال نیز نخواهد بود .
موضوع مهم‌تر در بحث بهای تمام شده تنها به صرف به دست آوردن بهای تمام شده محصولات عایدی کافی نخواهد داشت ،مهم‌ترین موضوع به دست آوردن عوامل و مرکز اثرگذار در بهای تمام شده هست و یا به زبان ساده‌تر ارتباط بهای تمام شده با نوع هزینه‌ها و محل وقوع آنها و دلیل افزایش و کاهش بهای تمام شده موضوعی است که دلیل به دست آوردن سیستمی بهای تمام شده را بیش از پیش روشن می‌نماید.
در واقع محاسبه بهای تمام شده در بدو امر کاری ساده به نظر می‌رسد، چرا که در هر موسسه تولیدی حداقل برای محاسبه سود و زیان سال ،ناچارند که هزینه‌ها را ثبت و در مقابل درآمدها قرار دهند.حال کافی است مشخص گردد که در طی سال چه محصولاتی و با چه کمیتی تولید شده است و با تخصیص این هزینه‌ها به تولیدات ،قیمت تمام‌شده هر محصول به دست خواهد آمد. ولی انجام کار همان طور که گفته شد به مراتب از گفتن آن مشکل تر هست.
اگر تولید یک موسسه صنعتی فقط از یک نوع محصول باشد شاید محاسبه بهای تمام شده آن چندان هم مشکل نباشد ،به طور مثال فرض کنید که در یک موسسه تولیدی اطلاعات زیر در پایان دوره مالی فراهم شده باشد.
جمع کل هزینه‌ها 4.500.000 ریال
جمع کل تولید 900.000
با داشتن اطلاعات فوق به نظر می‌رسد که بهای تمام شده واحد محصول از رابطه 4.500.000:900.000 به آسانی به دست خواهد آمد که معادل 5 ریال خواهد بود.ولی واقعیت‌های بسیاری در این محاسبه نادیده گرفته شده است و یا بهتر بگوییم اطلاعات بسیار بار ارزش دیگری دیده نشده است.به طور مثال ما نمی‌دانیم که :
-آیا موجودی کالای نیمه ساخته‌ای در جریان تولید باقی مانده است؟
-آیا موجودی اول دروه ای وجود داشته است ؟
-چه مبلغی از بهای تمام شده مربوطه به مواد ، دستمزد و سربار هست ؟
-ضایعات چه تأثیری در بهای تمام شده داشته است ؟
-آیا می‌توان هزینه‌ها را کاهش داد ؟کدام بخش هزینه ؟
پاسخگویی به این پرسش‌ها بدون داشتن یک سیستم قوی حسابداری بهای تمام شده کار ساده‌ای نخواهد بود و یکی از الزامات این سیستم جامع و یکپارچه بودن هست.
در محاسبه بهای تمام شده زمان ارزش زیادی دارد ،بهای تمام شده می‌تواند از تولید کالای ضرر ده جلوگیری نماید و این موضوع زمانی ارزش دارد که در دوره زمانی کم امکان جمع‌آوری اطلاعات جهت محاسبه بهای تمام شده وجود داشته باشد .
اطلاعات مورد نیاز از دوایر مختلفی گردآوری می‌شود ،دوایری مثل اداری ،مالی ، تولید و حتی دوایری مثل نگهداری تعمیرات و کنترل کیفی
در سیستم جامع و یکپارچه شماران علاوه بر سرعت جمع‌آوری اطلاعات صحت و کیفیت اطلاعات نیز به دلیل یکپارچگی وجود دارد. شناخت و طبقه‌بندی صحیح هزینه‌ها ، تعیین محل وقوع انها و تشخیص درستشان به انواع فعالیت‌های موسسه و نهایتاً تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده را می‌توان هدف‌های اصلی نرم‌افزار حسابداری بهای تمام شده شماران سیستم نامید.
