ارزش افزوده اقتصادی چیست؟

ارزش افزوده اقتصادی یک معیار بسیار مهم برای بیان میزان سوددهی یک واحد تجاری و بازرگانی است که بر اساس سودآوری خالص واحد تعریف می‌شود. به عبارت دیگر ارزش اقتصادی واحد تجاری می‌تواند به راحتی سود و زیان مجموعه مورد نظر را به مدیران، حسابداران و مالکان کسب‌وکار نشان دهد.

در حقیقت این معیار زمانی سودآوری واحدهای تجاری را نشان می‌دهد که خالص سود عملیاتی واحد نسبت به هزینه سرمایه صرف شده در آن بیشتر باشد. مدیران بخش‌های مختلف با بهره‌گیری از فرمول ارزش ‌افزوده اقتصادی، می‌توانند عملکرد واحد تجاری و درآمد خالص حقیقی آن را محاسبه نمایند.

حتما بخوانید: بهترین نرم افزار حسابداری 2025 | راهنمای جامع انتخاب و خرید

در این حالت می‌توان برای رشد و توسعه مجموعه، ممانعت از ورشکستگی و هدررفت هزینه‌های اجرایی استراتژی‌های متنوعی را تدوین کرد. به عبارت ساده‌تر این معیار به شما کمک می‌کند تا با واقعیت سوددهی یا زیان‌دهی مجموعه خود آشنا شوید.

Economic Value Added یا EVA چیست؟

ارزش افزوده اقتصادی، مازاد سود حاصل فعالیت مالی یک شرکت است که از تفاضل میان هزینه پس‌انداز واحد تجاری با سود عملکردی آن به دست می‌آید. این معیار عمدتا پس از کسر هزینه مالیات بردرآمد به صورت عددی و نقدی محاسبه می‌شود تا سود خالص و اقتصادی کسب‌وکار شما نسبت به هزینه‌ای که صرف نموده‌اید به صورت واضح و روشن معین می‌گردد.

ارزش افزوده یا سود اقتصادی تلاش می‌کند تا سودآوری حقیقی یک شرکت را به صورت عددی بیان نماید تا مدیران و مالکان سرمایه، بتوانند به صورت روشن عملکرد اقتصادی خود را تحلیل نمایند.

در فرایند محاسبه ارزش افزوده اقتصادی باید عملکرد واحد تجاری را پس از کسر مالیات(NOPAT) بیان نمود. سپس سود خالص عملیاتی کسب‌وکار مورد نظر را با مجموع هزینه سرمایه صرف شده در آن، بر روی یک نمودار بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. اگر در طول این فرایند، هزینه سرمایه کمتر از درآمد عملیاتی باشد، این شاخص نشان دهنده سودآور بودن واحد تجاری است که البته برعکس این حالت نیز ممکن است در فرایند محاسبه ارزش‌ افزوده اقتصادی ایجاد ‌‌شود.

هدف اصلی EVA چیست؟

اصلی‌ترین هدف استفاده از Economic Value Added یا EVA بررسی و محاسبه دقیق سود اقتصادی و واقعی یک شرکت است. چرا که EVA برای اندازه‌گیری ارزش عددی سوددهی یک شرکت، نسبت به مبالغ سرمایه‌گذاری شده در آن می‌باشد که می‌تواند روند توسعه یا عملکرد مجموعه تجاری مورد نظر را بیان نماید.

حتما بخوانید: نحوه محاسبه عیدی و پاداش | 10 نکته برای افزایش بهره‌وری

با این حال، ارزش افزوده اقتصادی به شدت بر سرمایه پس‌انداز شده تمرکز دارد که می‌توان از آن برای ارزیابی میزان سوددهی یا زیان‌دهی شرکت‌های ثروتمند یا بزرگ استفاده نمود. به همین دلیل دو هدف اصلی برای محاسبه ارزش افزوده اقتصادی توسط واحدهای تجاری تعریف می شود.

سود حسابداری

ارزش افزوده اقتصادی می تواند میزان سوددهی یا زیان‌بار بودن یک فعالیت تجاری را به صورت عددی و محسوس به شما نشان دهد. در این فرایند سود و حقوق صاحبان سرمایه نادیده گرفته می‌شود تا بررسی شود که آیا واحد تجاری مورد نظر نسبت به میزان سرمایه و بدهی‌هایی که دارد، سودآور است یا خیر؟ به عبارت دیگر این معیار باید در فرایند حسابداری بتواند هزینه تامین مالی بدهی‌های مجموعه را در نظر بگیرد.

محاسبه واقعی

بسیاری از فرمول‌های حسابرسی و مدیریتی بر مبنای استانداردهای جهانی نمی‌توانند سود واقعی واحد تجاری مورد نظر را به درستی نشان دهند. به خصوص که میزان سود و زیان یک کسب و کار به راحتی توسط حسابداران قابل دستکاری و تحریف می‌باشد. بنابراین استفاده از فرمول ارزش افزوده اقتصادی به مدیران مختلف کمک می‌کند تا بتوانند فرایند محاسبه، اهداف و محدودیت‌های اقتصادی مجموعه خود را به صورت عددی و نموداری تجزیه و تحلیل کنند.

نحوه محاسبه ارزش افزوده اقتصادی

برای حساب کردن ارزش افزوده اقتصادی می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که کارآمدترین آن، تعیین مقدار عددی بین قیمت محصول حقیقی یا دارایی‌ها و هزینه سرمایه است. برای یافتن این تفاضل شما باید در ابتدای کار این تفاضل را در سرمایه‌گذاری خالص کسب‌وکار ضرب کنید.

حتما بخوانید: جزئیات کامل حقوق و دستمزد 1403 + جدول حقوق و دستمزد 1403

(سرمایه گذاری خالص) x (بازده واقعی سرمایه – درصد هزینه سرمایه) = ارزش افزوده اقتصادی

این محاسبه زمانی که سازمان مورد نظر دارای مجموعه بسیار بزرگی باشد، نتیجه قابل اعتمادتری به همراه دارد. اما زمانی که یک واحد تجاری دارای مقادیر بسیار زیادی از دارایی‌های پنهان باشد، نتایج فرمول ارزش افزوده اقتصادی دارای خطا بوده و اعتبار خوبی ندارد.

به طور کلی شما می توانید برای محاسبه سود اقتصادی از فرمول محاسبه ارزش افزوده به صورت قالب زیر نیز استفاده نمود:

= NOPAT ( ارزش افزوده اقتصادی)  – (سرمایه پس انداز شده یا wacc)

NOPAT = سود عملیاتی خالص پس از کسر مالیات

سرمایه پس انداز شده = بدهی + اجاره سرمایه + حقوق صاحبان سهام

WACC = میانگین محاسبه هزینه سرمایه

NOPAT چیست؟

NOPAT نمایانگر سود خالص عملیاتی، پس از کسر مالیات(NOPAT) است که در صورت عدم وجود بدهی می تواند درآمد واحد تجاری یا پروژه به صورت دقیق یا خالص در اختیار شما قرار دهد. معادله ارزش افزوده اقتصادی به این معناست که سه عامل مهم برای ایجاد ارزش اقتصادی یک شرکت وجود دارد.

ناخالص سود عملیاتی بدون مالیات(NOPAT)، سرمایه پس‌انداز شده و هزینه سرمایه(WACC) عوامل بسیار مهم و تاثیر گذاری هستند که معمولا در در صورت حساب های مالی و اظهارنامه مالیاتی شرکت ذکر می‌شود، اما می‌توان آن را به صورت دستی نیز محاسبه کرد.

WACC چیست؟

همه شرکت‌ها برای انجام پروژه‌های تجاری خود به سرمایه مالی نیاز دارند که میانگین محاسبه شده هزینه سرمایه (WACC) است که نمایانگر تامین سرمایه بسته از راه‌های مختلف می‌باشد. یعنی بدهی یا حقوق صاحبان سهام، نمایانگر هزینه محاسبه شده آن سرمایه است خواهند بود که در محاسبه ارزش افزوده خالص واحد تجاری تاثیر مستقیمی دارد.

به عبارت ساده‌تر سرمایه پس اندازشده مقدار پولی است که برای تامین نیاز مالی یک شرکت یا پروژه خاص استفاده می‌شود. WACC متوسط هزینه سرمایه است که یک شرکت انتظار دارد به سرمایه‌گذاران خود پرداخت کند. این هزینه از طریق کسری از هر منبع مالی در ساختار سرمایه شرکت به دست می‌آید که قابل محاسبه است و در گزارش‌های مالی شرکت ارائه می‌شود.

برای مثال، اگر 80 درصد پولی که برای سرمایه‌گذاری در نیروی کار و تجهیزات لازم داریم از حقوق صاحبان سهام جمع شود و 20 درصد هم از قرض یا وام تامین گردد، در این صورت هزینه قرض‌گیری بیشتر از هزینه سهام خواهد بود.

مراحل محاسبه EVA

برای اینکه ارزش افزوده اقتصادی نمایش دقیقی از سوددهی اقتصادی یک شرکت ارائه دهد، باید تنظیمات بخصوصی در این زمینه صورت بگیرد تا نمایانگر موفقیت آن شرکت باشد. چندین فاکتور اساسی وجود دارد که سرمایه‌گذاران و صاحبان مشاغل ترجیح می‌دهند در محاسبه EVA آنها را لحاظ کنند. در حین فرمول ارزش افزوده اقتصادی جزئیات و عوامل زیر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند که باید به آن توجه نمایید.

حتما بخوانید: جزئیات کامل افزایش حقوق 1404 + نمودارها و جداول

• شما باید قبل از محاسبه EVA انواع درآمد غیرعادی و نامربوط را از درآمد خالص که به نتایج عملیاتی جاری مربوط نمی‌شود را به طور کامل حذف کنید.
• هزینه‌های آموزش، پژوهش و پیشرفت کسب‌وکار، باید به عنوان بخشی از سرمایه‌گذاری تجاری در محاسبه EVA مورد توجه قرار گیرد.
• ارزش عادلانه دارایی‌های اجاره شده باید در رقم سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شود.
• اگر محاسبه EVA برای واحدهای تجاری منفرد انجام می‌شود، حتما مطمئن شوید که اختصاص دادن هزینه‌ها به هر واحد تجاری احتمالاً نیاز به گفتگوی گسترده‌ای دارد، زیرا نتیجه این گفتمان بر محاسبه ارزش افزوده هر واحد تجاری اثرگذار است.
• پژوهش و پیشرفت را می‌توان هم به عنوان هزینه جاری و هم به عنوان هزینه نابود شده در نظر گرفت، زیرا عمر طولانی‌تری نسبت به سایر هزینه‌های مربوط به کسب‌وکار دارد.
• بودجه مختص توسعه یک شرکت در اصل سرمایه‌گذاری برای آینده کسب‌وکار مورد نظر است که باید هزینه‌های آن به درستی در محاسبه سود عملیاتی خالص بیان شود.
• موارد دیگری که باید در محاسبه EVA مدنظر قرار بگیرد، دارایی‌های بلندمدتی هستند که به صورت پنهان مانند نام‌های تجاری یا سرمایه‌گذاری‌های شرکت در واحدهای صنفی انجام شده است.

چرا از Economic Value Added استفاده کنیم؟

در یک شرکت یا پروژه بزرگ و غول پیکر دانستن اینکه مقدار سود حاصل شده، بیشتر از هزینه‌ها می باشد، بسیار حیاتی است. اگر شرکت یا پروژه‌ای دارای ارزش افزوده اقتصادی مثبت باشد، به این معنی است که شرکت یا پروژه قیمت محصولی را بالاتر از هزینه اولیه سرمایه‌گذاری شده به فروش می‌رساند. در نتیجه این سود اضافی همان “ارزشی” است که به شرکت یا پروژه اضافه می شود.

معادله استفاده شده برای تعیین مقدار سرمایه پس‌انداز شده در ارزش افزوده اقتصادی معمولاً شامل کل دارایی‌ها منهای بدهی‌های جاری است. این مقدار به راحتی در ترازنامه شرکت درج می شود که برای بیان مقدار عددی آن از:

فرمول اصلاح شده: ” NOPAT = ارزش افزوده اقتصادی – (کل دارایی‌ها – بدهی‌های جاری) × WACC “ استفاده می گردد.

حتما بخوانید: منشور کامل مالیات حقوق 1403: تغییرات و راهنمای جامع

از سوی دیگر، اگر شرکت یا پروژه‌ای دارای ارزش افزوده اقتصادی منفی باشد، به این معنی است که ارزش ایجاد نمی‌شود و در عوض، ارزش یا میزان هزینه سرمایه‌گذاری شده به مرور زمان از بین می‌رود.

برای محاسبه ارزش افزوده اقتصادی، سود عملکردی پس از مالیات از هزینه تامین مالی کم می‌شود و اساسا مبلغ نقد تولید شده توسط پروژه یا شرکت را با هزینه تامین مالی پروژه یا شرکت مقایسه می گردد. از آنجایی که واحدهای تجاری می‌خواهند کسب درآمد کنند، همواره نیاز دارند که سود کسب‌وکارشان از هزینه‌ها فراتر رود، به عبارت دیگر داشتن ارزش افزوده اقتصادی مثبت، سازنده و ارزش افزوده اقتصادی منفی، مخرب برای همه مجموعه‌های تجاری اهمیت بسیار بالایی دارد.

در نظر داشته باشید، این فرمول برای شرکت‌هایی که دارای دارایی‌‌های پنهان هستند، ممکن است انتخاب خوبی جهت بررسی ارزش افزوده اقتصادی نباشد.

کاربرد EVA چیست؟

تجزیه و تحلیل ارزش افزوده اقتصادی به عنوان یک معیار عددی و متناوب نشان می‌دهد که مدیریت شرکت چقدر موفق عمل می‌کند. تشخیص اینکه آیا دنبال کردن یک استراتژی خاص مدیریتی در پاسخگویی به چالش‌ها و نیازهای کسب‌وکارها یا سهام‌داران موفق است یا خیر، اغلب کاری بسیار دشوار است.

حتما بخوانید: راهنمای کامل مالیات عیدی 1403 | شُماران سیستم

ولی این فاکتور در بخش‌های مختلف رشد، توسعه، سرمایه‌گذاری و امور مالی شرکت‌ها اهمیت بالایی دارد که موجب کسب اطمینان سرمایه‌گذاران و کارکنان مجموعه خواهد شد. بنابراین برای غلبه بر هرگونه تعصب بالقوه نسبت به یک تیم مدیریتی خاص به کار بردن فرمول EVA راه‌حل ساده‌ای است که میزان موفقیت تیم مدیریت را مورد بررسی قرار می‌دهد.

در همین راستا استفاده از فرمول و كاربرد ارزش افزوده را در واحدهای تجاری مختلف می‌توان در سه حوزه مورد بررسی قرار داد:

كاربرد اقتصادی: 

شناخت توانمنديی‌های اقتصادی بنگاه‌ها نظير بهره‌وری منابع و عوامل توليد تنها بخشی از مهمترین کاربردهای EVA در صنایع و واحدهای تجاری است.

كاربرد مديريتی: 

شناخت توانمنديی‌ها و كاركردهای منابع انسانی، نظير نيروی كار توليد به منظور سنجش عملكرد نیرو‌های سازمان و مجموعه‌های مختلف در فرمول EVA امکان پذیر است.

كاربرد حسابداری:

EVA می تواند تحليل مالی منطقی و سودمند از وضعيت و عملكرد مالی بنگاه‌های اقتصادی در مقايسه با سود حسابداری به شما ارائه دهد.

مقاله سامانه مودیان مطلبی است که با مطالعه آن می توانید در مورد ارائه اظهارنامه مالیاتی و احراز هویت مشمولان نظام مالیاتی کشور اطلاعات کافی را کسب نمایید.

سخن پایانی …

ارزش افزوده اقتصادی توسط شرکت مدیریت ارزش استرن در سال ۱۹۸۳ برای بررسی سوددهی خالص نهادهای تجاری ابداع شد. این الگوی برای به حداکثر رساندن ارزش افزوده واحدهای تجاری و پروژه‌های مختلف ایجاد شده که می‌تواند در تمام سطوح شرکت‌های تجاری بزرگ استفاده شود.

ارزش افزوده اقتصادی می‌تواند به صورت کاملا دقیق اندازه پس‌انداز سرمایه در یک پروژه یا شرکت خاص نشان دهد تا بیان کند که مجموعه تجاری مورد نظر آیا پول نقد کافی تولید می‌کند تا به عنوان یک سرمایه‌گذاری خوب درنظر گرفته شود یا خیر.

ارزش افزوده اقتصادی با رویکرد مثبت نمایانگر این است که یک پروژه می تواند سود بیش از هزینه صرف شده برای تولید محصول مورد نظر در اختیار شما بگذارد. ولی بهتر است در جایی که با شرکت‌های دارای ثروت‌های نامشهود، مانند کسب‌وکارهای مرتبط با فناوری سروکار دارید، برای به دست آوردن سود خالص مجموعه از فرمول ارزش افزوده اقتصادی استفاده نکنید. زیرا این فرمول انتخاب خوبی برای بررسی و تعیین سود عملیاتی خالص این شرکت اثرگذار نیست و نمی‌تواند اعداد دقیق و واقعی از میزان درآمد شما ارائه دهد.

سؤالات متداول درباره ارزش افزوده اقتصادی

ممنون که با تحریریه شُماران سیستم همراه بودید! اگر سوال یا نظری برای بهبود مقاله دارید، خوشحال می‌شویم آن را در قسمت کامنت‌ها با ما در میان بگذارید. نظرات و پرسش‌های شما برای ما بسیار ارزشمند است و باعث ایجاد گفت‌وگویی مفید می‌شود. منتظر شنیدن نظرات شما هستیم! 🙏😊

۱. چه تفاوتی بین EVA و سود حسابداری (Accounting Profit) وجود دارد؟

سود حسابداری صرفاً بر مبنای درآمد و هزینه‌های ثبت‌شده در دفاتر مالی محاسبه می‌شود و معمولاً هزینه سرمایه (Cost of Capital) را در نظر نمی‌گیرد. اما EVA با در نظر گرفتن هزینه سرمایه، تصویر دقیق‌تری از ارزش اقتصادی واقعی یک شرکت ارائه می‌دهد. EVA نشان می‌دهد که آیا شرکت واقعاً ارزش اقتصادی ایجاد کرده است یا نه.

۲. چگونه می‌توان از EVA برای بهبود عملکرد مالی یک شرکت استفاده کرد؟

مدیران می‌توانند از EVA برای:

• شناسایی بخش‌های سودآور و زیان‌ده شرکت
• بهینه‌سازی تصمیمات سرمایه‌گذاری
• کاهش هزینه‌های تأمین مالی و افزایش بهره‌وری دارایی‌ها
• تدوین استراتژی‌های رشد مبتنی بر سود واقعی، نه صرفاً سود حسابداری

۳. آیا EVA برای تمامی صنایع و شرکت‌ها قابل استفاده است؟

خیر، EVA بیشتر برای شرکت‌های تولیدی و سرمایه‌بر که دارایی‌های فیزیکی و سرمایه‌ای بالایی دارند مناسب است. اما در شرکت‌های دانش‌بنیان، استارتاپ‌ها، و شرکت‌های فناوری که دارایی‌های نامشهود (مانند برند، دانش فنی و تحقیق و توسعه) بخش عمده‌ای از ارزش آن‌ها را تشکیل می‌دهد، EVA ممکن است دقت کافی نداشته باشد.

۴. چرا برخی شرکت‌ها با وجود داشتن سود حسابداری بالا، EVA منفی دارند؟

این موضوع معمولاً به این دلیل اتفاق می‌افتد که هزینه سرمایه (WACC) شرکت بالا است. به عنوان مثال، اگر یک شرکت سود عملیاتی مناسبی داشته باشد اما مقدار زیادی از سرمایه خود را از طریق بدهی با نرخ بهره بالا تأمین کند، هزینه سرمایه از سود عملیاتی بیشتر خواهد شد و EVA منفی خواهد بود.

۵. EVA چگونه بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و تأمین مالی تأثیر می‌گذارد؟

EVA به سرمایه‌گذاران و مدیران کمک می‌کند تا تصمیم بگیرند:

• آیا سرمایه‌گذاری در پروژه‌ای خاص ارزش اقتصادی ایجاد می‌کند؟
• آیا بهتر است از بدهی یا سهام برای تأمین مالی استفاده شود؟
• کدام پروژه‌ها باید اولویت بیشتری داشته باشند؟
  EVA مثبت نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری‌های سودآور است، در حالی که EVA منفی نشانه‌ای از نیاز به اصلاح استراتژی‌های مالی شرکت است.

۶. محدودیت‌های EVA چیست؟

برخی از محدودیت‌های EVA عبارتند از:

• عدم توجه به ارزش نامشهود: شرکت‌هایی که دارایی‌های نامشهود بالایی دارند، مانند شرکت‌های فناوری، معمولاً EVA پایینی دارند، در حالی که ارزش واقعی آن‌ها بسیار بالاتر است.
• حساسیت به نرخ WACC: تغییرات کوچک در نرخ هزینه سرمایه (WACC) می‌تواند تأثیر زیادی بر EVA بگذارد.
• پیچیدگی محاسبات: نسبت به سود حسابداری، محاسبه EVA پیچیده‌تر است و نیاز به اطلاعات مالی دقیق‌تری دارد.

۷. چگونه می‌توان EVA را در گزارش‌های مالی یک شرکت لحاظ کرد؟

برای گنجاندن EVA در گزارش‌های مالی، شرکت‌ها باید:

• هزینه سرمایه خود را به‌درستی محاسبه کنند.
• EVA را در کنار سایر معیارهای مالی مانند ROE و ROI ارائه دهند.
• تحلیل‌های EVA را در گزارش‌های مدیریتی برای تصمیم‌گیری‌های استراتژیک لحاظ کنند.
• از EVA برای ارزیابی عملکرد بخش‌های مختلف شرکت استفاده کنند.