ارزش افزوده اقتصادی چیست؟

ارزش افزوده اقتصادی یک معیار بسیار مهم برای بیان میزان سوددهی یک واحد تجاری و بازرگانی است که بر اساس سودآوری خالص واحد تعریف می شود. به عبارت دیگر ارزش اقتصادی واحد تجاری می تواند به راحتی سود و زیان مجموعه مورد نظر به مدیران، حسابداران و مالکان کسب و کار مورد نظر نشان دهد.

در حقیقت این معیار زمانی سودآوری واحدهای تجاری را نشان می دهد که خالص سود عملیاتی  واحد نسبت به هزینه سرمایه صرف شده در آن بیشتر باشد. مدیران بخش های مختلف با بهره گیری از فرمول ارزش ‌افزوده اقتصادی، می توانند عملکرد واحد تجاری و درآمد خالص حقیقی آن را محاسبه نمایند.

در این حالت می توان برای رشد و توسعه مجموعه، ممانعت از ورشکستگی و هدر رفت هزینه های اجرایی  استراتژی های متنوعی را تدوین کرد. به عبارت ساده تر این معیار به شما کمک می کند تا با واقعیت سود ده یا زیاده بودن مجموعه خود آشنا شوید.

Economic value added یا EVA چیست؟

ارزش افزوده اقتصادی، مازاد سود حاصل فعالیت مالی یک شرکت است که از تفاضل میان هزینه پس انداز واحد تجاری با سود عملکردی آن به دست می آید. این معیار عمدتا پس از کسر هزینه مالیات بردرآمد به صورت عددی و نقدی محاسبه می شود تا سود خالص و اقتصادی کسب و کار شما نسبت به هزینه ای که صرف نموده اید به صورت واضح و روشن معین میگردد.

ارزش افزوده یا سود اقتصادی تلاش می کند تا سودآوری حقیقی یک شرکت را به صورت عددی بیان نماید تا مدیران و مالکان سرمایه، بتوانند به صورت روشن عملکرد اقتصادی خود را تحلیل نمایند.

در فرایند محاسبه ارزش افزوده اقتصادی باید عملکرد واحد تجاری  را پس از کسر مالیات (NOPAT) بیان نمود. سپس سود خالص عملیاتی کسب و کار مورد نظر  را با مجموع هزینه سرمایه صرف شده در آن، بر روی یک نمودار بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. اگر در طول این فرایند، هزینه سرمایه کمتر از درآمد عملیاتی باشد، این شاخص نشان دهنده سودآور بودن واحد تجاری است که البته برعکس این حالت نیز ممکن است در فرایند محاسبه ارزش‌ افزوده اقتصادی ایجاد ‌‌شود.

هدف اصلی EVA چیست؟

اصلی ترین هدف استفاده از Economic value added یا EVA بررسی و محاسبه دقیق سود اقتصادی و واقعی یک شرکت است. چرا که EVA برای اندازه گیری ارزش عددی سود دهی یک شرکت، نسبت به مبالغ سرمایه گذاری شده در آن می باشد که می تواند روند توسعه یا عملکرد مجموعه تجاری مورد نظر را بیان نماید.

با این حال، ارزش افزوده اقتصادی به شدت بر سرمایه پس انداز شده تمرکز دارد که می توان از آن برای ارزیابی میزان سود دهی یا زیاد شرکت های ثروتمند یا بزرگ استفاده نمود. به همین دلیل دو هدف اصلی برای محاسبه ارزش افزوده اقتصادی توسط واحد های تجاری تعریف می شود.

سود حسابداری

ارزش افزوده اقتصادی می تواند میزان سود دهی یا زیان بار بودن یک فعالیت تجاری را به صورت عددی و محسوس به شما نشان دهد. در این فرایند سود و  حقوق صاحبان سرمایه نادیده گرفته می شود تا بررسی شود که آیا واحد تجاری مورد نظر نسبت به میزان سرمایه و بدهی هایی که دارد، سودآور است یا خیر؟ به عبارت دیگر این معیار باید در فرایند حسابداری بتواند هزینه تامین مالی بدهی های مجموعه را در نظر بگیرد.

محاسبه واقعی

بسیاری از فرمول های حسابرسی و مدیریتی بر مبنای استانداردهای جهانی نمی توانند سود واقعی واحد تجاری مورد نظر را به درستی نشان دهند. به خصوص که میزان سود و زیان یک کسب و کار به راحتی توسط حسابداران قابل دستکاری و تحریف می‌باشد. بنابراین استفاده از فرمول  ارزش افزوده اقتصادی به مدیران مختلف کمک می کند تا بتوانند فرایند محاسبه، اهداف و محدودیت های اقتصادی مجموعه خود را به صورت عددی و نموداری تجزیه و تحلیل کنند.

نحوه محاسبه ارزش افزوده اقتصادی

برای حساب کردن ارزش افزوده اقتصادی می توان از روش های مختلفی استفاده کرد که کارآمد ترین آن، تعیین مقدار عددی بین قیمت محصول حقیقی یا دارایی ها و هزینه سرمایه است. برای یافتن این تفاضل شما باید در ابتدای کار این تفاضل را در سرمایه گذاری خالص کسب و کار ضرب کنید.

(سرمایه گذاری خالص) x (بازده واقعی سرمایه – درصد هزینه سرمایه) = ارزش افزوده اقتصادی

این محاسبه زمانی که سازمان مورد نظر دارای مجموعه بسیار بزرگی باشد، نتیجه قابل اعتمادتری به همراه دارد. اما زمانی که یک واحد تجاری دارای مقادیر بسیار زیادی از دارایی های پنهان باشد، نتایج فرمول ارزش افزوده اقتصادی دارای خطا بوده و اعتبار خوبی ندارد.

به طور کلی شما می توانید برای محاسبه سود اقتصادی از فرمول محاسبه ارزش افزوده به صورت قالب زیر نیز استفاده نمود:

= NOPAT ( ارزش افزوده اقتصادی)  – (سرمایه پس انداز شده یا wacc)

NOPAT = سود عملیاتی خالص پس از کسر مالیات

سرمایه پس انداز شده = بدهی + اجاره سرمایه + حقوق صاحبان سهام

WACC = میانگین محاسبه هزینه سرمایه

NOPAT چیست؟

NOPAT نمایانگر سود خالص عملیاتی، پس از کسر مالیات (NOPAT) است که در صورت عدم وجود بدهی می تواند درآمد واحد تجاری یا پروژه به صورت دقیق یا خالص در اختیار شما قرار دهد. معادله ارزش افزوده اقتصادی به این معناست که سه عامل مهم برای ایجاد ارزش اقتصادی یک شرکت وجود دارد.

ناخالص سود عملیاتی بدون مالیات (NOPAT)، سرمایه پس انداز شده و هزینه سرمایه (WACC) عوامل بسیار مهم و تاثیر گذاری هستند که معمولا در در صورت حساب های مالی و اظهارنامه مالیاتی شرکت ذکر می‌شود، اما می‌توان آن را به صورت دستی نیز محاسبه کرد.

WACC چیست؟

همه شرکت‌ها برای انجام پروژه های تجاری خود به سرمایه مالی نیاز دارند که میانگین محاسبه شده هزینه سرمایه (WACC) است که نمایانگر تامین سرمایه بسته از راه های مختلف می باشد. یعنی بدهی یا حقوق صاحبان سهام، نمایانگر هزینه محاسبه شده آن سرمایه است خواهند بود که در محاسبه ارزش افزوده خالص واحد تجاری تاثیر مستقیمی دارد.

به عبارت ساده تر سرمایه پس انداز شده مقدار پولی است که برای تامین نیاز مالی یک شرکت یا پروژه خاص استفاده می‌شود. WACC متوسط هزینه سرمایه است که یک شرکت انتظار دارد به سرمایه‌ گذاران خود پرداخت کند. این هزینه از طریق کسری از هر منبع مالی در ساختار سرمایه شرکت به دست می‌آید که قابل محاسبه است و در گزارش‌های مالی شرکت ارائه می‌شود.

برای مثال، اگر 80 درصد پولی که برای سرمایه‌گذاری در نیروی کار و تجهیزات لازم داریم از حقوق صاحبان سهام جمع شود و 20 درصد هم از قرض یا وام تامین گردد، در این صورت هزینه قرض‌گیری بیشتر از هزینه سهام خواهد بود.

مراحل محاسبه EVA

برای اینکه ارزش افزوده اقتصادی نمایش دقیقی از سوددهی اقتصادی یک شرکت ارائه دهد، باید تنظیمات بخصوصی در این زمینه صورت بگیرد تا نمایانگر موفقیت آن شرکت باشد. چندین فاکتور اساسی وجود دارد که سرمایه گذاران و صاحبان مشاغل ترجیح می دهند در محاسبه EVA آن ها را  لحاظ کنند. در حین فرمول ارزش افزوده اقتصادی جزئیات و عوامل زیر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند که باید به آن توجه نمایید.

• شما باید قبل از محاسبه EVA انواع درآمد غیرعادی و نامربوط را از درآمد خالص که به نتایج عملیاتی جاری مربوط نمی شود را به طور کامل حذف کنید.
• هزینه های آموزش، پژوهش و پیشرفت کسب و کار، باید به عنوان بخشی از سرمایه گذاری تجاری در محاسبه EVA مورد توجه قرار گیرد.
• ارزش عادلانه دارایی های اجاره شده باید در رقم سرمایه گذاری در نظر گرفته شود.
• اگر محاسبه EVA برای واحدهای تجاری منفرد انجام می شود، حتما مطمئن شوید که اختصاص دادن هزینه‌ها به هر واحد تجاری احتمالاً نیاز به گفتگوی گسترده ای دارد، زیرا نتیجه این گفتمان بر محاسبه ارزش افزوده هر واحد تجاری اثر گذار است.
• پژوهش و پیشرفت را می توان هم به عنوان هزینه جاری و هم به عنوان هزینه نابود شده در نظر گرفت، زیرا عمر طولانی تری نسبت به سایر هزینه های مربوط به کسب و کار دارد.
• بودجه مختص توسعه یک شرکت در اصل سرمایه گذاری برای آینده کسب و کار مورد نظر است که باید هزینه های آن به درستی در محاسبه سود عملیاتی خالص بیان شود.
• موارد دیگری که باید در محاسبه EVA مدنظر قرار بگیرد، دارایی‌های بلندمدتی هستند که به صورت پنهان مانند نام‌های تجاری یا سرمایه‌گذاری‌های شرکت در واحد های صنفی انجام شده است.

چرا از Economic value added استفاده کنیم؟

در یک شرکت یا پروژه بزرگ و غول پیکر دانستن اینکه مقدار سود حاصل شده، بیشتر از هزینه ها می باشد، بسیار حیاتی است. اگر شرکت یا پروژه ای دارای ارزش افزوده اقتصادی مثبت باشد، به این معنی است که شرکت یا پروژه قیمت محصولی را بالاتر از هزینه اولیه سرمایه گذاری شده به فروش می رساند. در نتیجه این سود اضافی همان “ارزشی” است که به شرکت یا پروژه اضافه می شود.

معادله استفاده شده برای تعیین مقدار سرمایه پس انداز شده در ارزش افزوده اقتصادی معمولاً شامل کل دارایی‌ها منهای بدهی‌های جاری است. این مقدار به راحتی در ترازنامه شرکت درج می شود که برای بیان مقدار عددی آن، از فرمول اصلاح شده NOPAT = ارزش افزوده اقتصادی – (کل دارایی‌ها – بدهی‌های جاری) × WACC استفاده می گردد.

از سوی دیگر، اگر شرکت یا پروژه ای  دارای ارزش افزوده اقتصادی منفی باشد، به این معنی است که ارزش ایجاد نمی شود و در عوض، ارزش یا میزان هزینه سرمایه گذاری شده به مرور زمان از بین می رود.

برای محاسبه ارزش افزوده اقتصادی، سود عملکردی پس از مالیات از هزینه تامین مالی کم می شود و اساسا مبلغ نقد تولید شده توسط پروژه یا شرکت را با هزینه تامین مالی پروژه یا شرکت مقایسه می گردد. از آنجایی که واحد های تجاری می‌خواهند کسب درآمد کنند، همواره نیاز دارند که سود کسب‌وکارشان از هزینه‌ها فراتر رود، به عبارت دیگر داشتن ارزش افزوده اقتصادی مثبت، سازنده و ارزش افزوده اقتصادی منفی، مخرب برای همه مجموعه های تجاری اهمیت بسیار بالایی دارد.

در نظر داشته باشید، این فرمول برای شرکت‌ هایی که دارای دارایی‌ های پنهان هستند، ممکن است انتخاب خوبی جهت بررسی ارزش افزوده اقتصادی نباشد.

کاربرد EVA چیست؟

تجزیه و تحلیل ارزش افزوده اقتصادی به عنوان یک معیار عددی و متناوب نشان می دهد که مدیریت شرکت چقدر موفق عمل می کند. تشخیص اینکه آیا دنبال کردن یک استراتژی خاص مدیریتی در پاسخگویی به چالش‌ها و نیازهای کسب‌وکارها یا سهام‌داران موفق است یا خیر، اغلب کاری بسیار دشوار است.

ولی این فاکتور در بخش های مختلف رشد، توسعه، سرمایه گذاری و امور مالی شرکت‌ها اهمیت بالایی دارد که موجب کسب اطمینان سرمایه گذاران و کارکنان مجموعه خواهد شد. بنابراین برای غلبه بر هرگونه تعصب بالقوه نسبت به یک تیم مدیریتی خاص به کار بردن فرمول EVA راه حل ساده ای است که میزان موفقیت تیم مدیریت را مورد بررسی قرار میدهد.

در همین راستا استفاده از فرمول و كاربرد ارزش افزوده را در واحد های تجاری مختلف می توان در سه حوزه مورد بررسی قرار داد:

كاربرد اقتصادی: 

شناخت توانمنديی های اقتصادی بنگاه‌ها نظير بهره‌وری منابع و عوامل توليد تنها بخشی از مهمترین کاربردهای EVA در صنایع و واحدهای تجاری است.

كاربرد مديريتی: 

شناخت توانمنديی ها و كاركردهای منابع انسانی، نظير نيروی كار توليد به منظور سنجش عملكرد نیرو های سازمان و مجموعه های مختلف در فرمول EVA امکان پذیر است.

كاربرد حسابداری:

EVA می تواند تحليل مالی منطقی و سودمند از وضعيت و عملكرد مالی بنگاه‌های اقتصادی در مقايسه با سود حسابداری به شما ارائه دهد.

مقاله سامانه مودیان مطلبی است که با مطالعه آن می توانید در مورد ارائه اظهارنامه مالیاتی و احراز هویت مشمولان نظام مالیاتی کشور اطلاعات کافی را کسب نمایید.

کلام آخر

ارزش افزوده اقتصادی توسط شرکت مدیریت ارزش استرن در سال ۱۹۸۳ برای بررسی سوددهی خالص نهادهای تجاری ابداع شد. این الگوی برای به حداکثر رساندن ارزش افزوده واحد های تجاری و پروژه های مختلف ایجاد شده که می‌تواند در تمام سطوح شرکت های تجاری بزرگ استفاده شود.

ارزش افزوده اقتصادی می تواند به صورت کاملا دقیق  اندازه پس انداز سرمایه در یک پروژه یا شرکت خاص نشان دهد تا بیان کند که مجموعه تجاری مورد نظر آیا پول نقد کافی تولید می کند تا به عنوان یک سرمایه گذاری خوب در نظر گرفته شود یا خیر.

ارزش افزوده اقتصادی با رویکرد مثبت نمایانگر این است که یک پروژه می تواند سود بیش از هزینه صرف شده برای تولید محصول مورد نظر در اختیار شما بگذارد. ولی بهتر است در جایی که با شرکت های دارای ثروت های نامشهود، مانند کسب و کارهای مرتبط با فناوری سروکار دارید، برای به دست آوردن سود خالص مجموعه از فرمول ارزش افزوده اقتصادی استفاده نکنید. زیرا  این فرمول  انتخاب خوبی برای بررسی و تعیین سود عملیاتی خالص این شرکت اثر گذار نیست و نمی تواند اعداد دقیق و واقعی از میزان درآمد شما ارائه دهد.