انواع مالیات در ایران، می تواند کمی گیج کننده باشد. بیشتر افراد بعد از شنیدن کلمه مالیات، اولین چیزی که به ذهنشان خطور می کند، 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده می باشد که بر روی بسیاری از کالاها و اقلام مصرفی نوشته شده اند. اما داستان زمانی پیچیده می شود که متوجه شوید 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده، تنها 1 نوع از انواع مالیات ها در ایران می باشد!
در کشور ایران، مالیات بر روی موارد مختلفی اعمال شده است که اگر از آنها اطلاع نداشته باشید، ممکن است در آینده هزینه های سنگینی را به همراه جریمه برای شما به دنبال داشته باشند. در ایران دو دسته بندی کلی برای مالیات در نظر گرفته می شود:
- مالیات مستقیم
- مالیات غیرمستقیم
هر کدام از این نوع مالیات ها، مدل های مختلف مالیاتی را در زیرمجموعه خود دارند که در ادامه به صورت کامل شرح خواهیم داد.
مالیات مستقیم
مالیات مستقیم، نوعی از مالیات است که مستقیماً از درآمد یا داراییهای اشخاص یا شرکت‌ها دریافت می‌شود. این نوع مالیات به طور مستقیم از مالکان دارایی‌ها و درآمدها کسر می‌شود و مسئولیت پرداخت آن به عهده خود اشخاص یا شرکت‌ها است. این نوع مالیات معمولاً به صورت مستقیم از درآمدهای حاصل از حقوق و دستمزد، سود شرکت‌ها، درآمد حاصل از معاملات املاک و مستغلات، ورودی‌های ارزش افزوده، ارث و… کسر می‌شود.
به عبارت دیگر، مالیات مستقیم مستقیماً بر اساس مقدار و میزان درآمد یا دارایی‌ها اعمال می‌شود و نرخ آن ممکن است تناسبی با میزان درآمد یا دارایی باشد، به طوری که با افزایش درآمد یا دارایی، میزان مالیات نیز افزایش می‌یابد.
مثال‌هایی از مالیات‌های مستقیم در ایران شامل مالیات بر درآمد اشخاص (حقوق و دستمزد)، مالیات بر سود شرکت‌ها، مالیات بر معاملات املاک، و مالیات بر ارث می‌شود.
در ادامه برخی از انواع مالیات مستقیم را بررسی خواهیم کرد.
مالیات بر دارایی
پایه و اساس اصلی این نوع از مالیات ها دارای و ثروت افراد می باشد. یکی از رایج ترین مواردی که در مالیات بر دارای وجوو دارد، مالیات ارثیه است که بسیاری از افراد آن را تجربه کرده اند. این نوع از مالیات، زمانی اعمال می شود که فردی فوت کرده باشد و اموال و داراییهای وی به فرزندان وی برسد.
پروسه کاری نیز به این صورت است که زمانی که ورثه در حال انتقال اموال هستند، باید مالیات بر دارایی را نیز پرداخت کنند تا مراحل مورد نظر تکمیل شود. با توجه به اینکه مالیات بر دارای متغیر است، محاسبه آن نیز با توجه به ماده 17 قانون مالیات های مستقیم انجام می شود.
مالیات بر حق تمبر
مالیات بر حق تمبر یکی از مالیات‌های غیرمستقیم در ایران است که به نام‌های دیگر همچون “حق شناسایی امضاء” و “مالیات بر اسناد” نیز شناخته می‌شود. این نوع مالیات، به منظور جمع‌آوری درآمدهای دولت و تأمین بودجه عمومی اجرا می‌شود.
مختصراً، وقتی که اسناد حقوقی یا تجاری مانند قراردادها، تفاهم‌نامه‌ها، سند‌های مالکیت املاک، چک‌ها و سایر اسناد مشابه در معاملات صورت می‌گیرند، حق تمبر بر روی این اسناد وارد می‌شود. مالیات بر حق تمبر، مبلغ ثابت یا متغیری است که بر اساس نوع اسناد و مقدار معامله اعمال می‌شود.
تعدادی از اسناد معاف از پرداخت این مالیات هستند که ممکن است به صورت تفصیلی در قوانین و مقررات مالیاتی آمده باشد. مثال‌هایی از این اسناد شامل تعداد محدودی از اسناد دولتی، برخی اسناد بانکی، و معاملات خاص دیگر می‌شوند.
مالیات بر ارث
هرگاه اموال و دارایی‌ها از طریق ارث‌بری به یک فرد منتقل شوند، تمامی این اموال از جمله خانه‌ها، مغازه‌ها، زمین‌ها، خودروها و همچنین اموال منقول و غیرمنقول بوده، بدون تفاوت مکانی، به معنای درون کشور یا خارج از کشور، موضوع پرداخت مالیات خواهند بود.
مالیات ارث وراثت یکی از انواع مالیات‌های بر اموال است که در بسیاری از کشورها اجرا می‌شود. هدف اصلی این مالیات، اجتناب از تجمع بزرگ دارایی‌ها در دست یک خانواده یا افراد خاص و ایجاد تعادل اجتماعی و اقتصادی است. این مالیات ممکن است با نرخ‌ها و محدوده‌های متفاوتی اعمال شود و ممکن است برای مقادیر بالایی از ارث‌ها نرخ‌های بیشتری نیز تعیین گردد.
مالیات بر درآمد
یکی از مهمترین بخش های مالیات مستقیم مالیات بر درآمد است که در خودی خود در 7 زیر مجموعه طبقه بندی شده است. این نوع از مالیات ها بیشتر با کسب و کار ها و شرکت ها سر و کار دارد، اما در برخی از موارد نیز افراد حقیقی مشمول پرداخت آنها هستند:
- مالیات بر درآمد املاک
- مالیات بر درآمد کشاورزی
- مالیات درآمد حقوق
- مالیات بر درآمد مشاغل
- مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
- مالیات بر درآمد اتفاقی
- مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف درآمدی
مالیات بر درآمد املاک
مالیات املاک یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که درآمدهای حاصل از املاک و مستغلات را در بر می‌گیرد. این نوع مالیات در دسته‌بندی مالیات‌های مستقیم قرار دارد و شامل مالیات بر اجاره املاک و مستغلات، مالیات بر خانه‌های خالی، مالیات نقل و انتقال املاک، مالیات سرقفلی و مالیات حاصل از ساخت و فروش املاک نوساز می‌شود.
مالیات بر درآمد کشاورزی
درآمد کشاورزی نیز از جمله مواردی است که مشمول مالیات‌هاست، اگرچه در حال حاضر در کشور ما این چنین نیست. طبق قوانین مالیات مستقیم، هرگونه درآمد حاصل از فعالیت‌هایی مثل دامپروری، دامداری، پرورش ماهی، پرورش زنبورعسل، صیادی، ماهیگیری و موارد مشابه، نیاز به پرداخت مالیات ندارد.
مالیات درآمد حقوق
هرگاه فردی برای شخص حقیقی یا حقوقی دیگری کار کند و در ازای این کار حقوق و درآمد دریافت کند، این حقوق مشمول مالیات درآمد بر حقوق می‌شود. این دسته از مالیات، بخش بزرگی از درآمد دولت را تامین می‌کند. نحوه پرداخت این مالیات به این صورت است که کارفرمایانی که از قبل میزان حقوق دریافتی کارکنان خود را می‌دانند، قبل از پرداخت حقوق به آنها، مالیات را از حقوقشان کسر کرده و به حساب دولت پرداخت می‌کنند.
بر اساس قوانین مالیاتی، هر ساله مبلغی در بودجه‌ی سالانه‌ی کشور تعیین می‌شود و این مبلغ و مبالغ پایین‌تر از آن از پرداخت مالیات معاف هستند. از مبالغ بالاتر از این مبلغ تا 7 برابر آن، 10 درصد مالیات کسر می‌شود و نسبت به مازاد این مبلغ هم 20 درصد به عنوان مالیات بر دولت پرداخت می‌شود.
مالیات بر درآمد مشاغل
مالیات بر درآمد مشاغل به عنوان یکی از اجزای مالیات بر درآمد، از اهمیت و گستردگی بیشتری برخوردار است. این نوع مالیات، مالیات مستقیم است که از درآمد صاحبان حرفه و مشاغل آزاد مانند کسبه، بهره‌برداران معادن، پزشکان، وکلا و غیره گرفته می‌شود. جالب است بدانید حتی درآمدهای ورزشکاران و مربیان حرفه‌ای نیز مشمول این نوع از مالیات می‌شوند. عمده‌ترین ویژگی این گروه از مؤدیان مالیاتی (ادا کننده مالیات) استفاده از سرمایه و نیروی کار شخصی خود می‌باشد.
طبق ماده 93 قانون مالیات‌های مستقیم، علاوه بر موارد مذکور، عناوین دیگری که در سایر فصول مالیاتی نیامده و در ایران تحصیل شده باشد، مشمول این نوع مالیات می‌گردد. بر این اساس، مؤدیان با توجه به نوع و حجم فعالیت، به انواع گروه‌های 1 تا 3 طبقه‌بندی شده که آنها را ملزم به رعایت تکالیف و مقررات جداگانه‌ای می‌کند.
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
هرگونه فعالیت‌هایی که توسط شرکت‌های تجاری صورت می‌گیرد، مطابق قانون مشمول مالیات می‌شود. معمولاً این نوع مالیات به اساس جمع درآمدهای مؤسسات و یا شرکت‌های حقوقی محاسبه می‌شود.
مالیات بر درآمد اتفاقی
حتی بر درآمد هایی مانند برنده شدن در جوایز یا دریافت اموال هدیه توسط یک شخص، نیز مالیات تعیین می‌شود. تمامی درآمدهایی که از این نوع اتفاقات حاصل می‌شوند، حتی اگر ادامه‌دار نباشند، مشمول مالیات هستند.
مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف درآمدی
اگر دارای چند منبع درآمدی مختلف باشید، میزان مالیات بر اساس درآمد شما در طول سال محاسبه می‌شود و شما باید آن را پرداخت کنید.
مالیات غیر مستقیم
از دیگر انواع مالیات در ایران می توان به مالیات های غیرمستقیم اشاره کرد که خود در 3 دسته بندی کلی طبقه بندی می شوند:
- حقوق و عوارض گمرکی
- مالیات بر مصرف
- مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر واردات و صادرات یا حقوق عوارض گمرکی
مالیات واردات و صادرات که به نام مالیات گمرکی نیز شناخته می‌شود، مالیات هر کشور بر صادرات و واردات انواع کالاهای متفاوت است. این مالیات بر اساس سیاست‌های کلان بازرگانی هر کشور و شرایط اقتصادی آن تعیین می‌شود و فارغ از این که یکی از روش‌های درآمدزایی برای کشور هستند، به جهت حمایت از تولید و صنایع داخلی نیز به کار گرفته می‌شوند. این مالیات به طور معمول با توجه به قیمت و ویژگی‌های کالا تعیین و دریافت می‌شود.
مالیات بر مصرف
دولت معمولاً برای خرید برخی از کالاها مالیات تعیین می‌کند و اشخاصی که این کالاها را به طور زیاد خریداری می‌کنند، باید مبلغ مالیات بیشتری هم پرداخت نمایند. برخی از کالاها مانند بنزین و سیگار معمولاً مالیات غیر مستقیم دارند. کالا و خدمات مختلفی ممکن است دارای مالیات غیرمستقیم مصرف باشند، اما معمولا می توانید لیست زیر را در میان این محصولات یافت کنید:
- خرید و فروش الکل طبی و صنعتی
- خرید و فروش سیگار
- خرید و فروش اتومبیل
- خرید و فروش خاویار
- خرید و فروش نوارهای ضبط صوت و تصویر
- لوازم الکترونیکی و خانگی
- خدمات رستوران‌ها و کافه‌ها
- خدمات تفریحی و مسافرتی
- لوازم پوشاک و آرایشی بهداشتی
- خدمات تلفن همراه و اینترنت
مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده (مالیات بر ارزش افزوده یا مالیات ارزش افزوده) یکی از انواع مالیات‌های غیرمستقیم است که بر اساس ارزش افزوده محصولات و خدمات در هنگام تولید و عرضه آنها در بازار اعمال می‌شود. به عبارت دیگر، این مالیات بر اساس تفاوت بین ارزش مصرفی کالا یا خدمت و ارزش اولیه مواد و سرویس‌های مورد استفاده در تولید آنها محاسبه می‌شود.
در فرایند مالیات بر ارزش افزوده، فروشنده یا تولید کننده از مشتریان خود مبلغ مالیات بر ارزش افزوده را جمع آوری می‌کند و به نهادهای مالیاتی پرداخت می‌کند. در این مرحله، مشتریان نهایی (مصرف کنندگان) به عنوان نهایی‌ترین مصرف کنندگان، مالیات بر ارزش افزوده را نهایتاً پرداخت می‌کنند.
جمع بندی
به صورت کلی در ایران نیز مانند کشور های دیگر، انواع مختلف مالیاتی وجود دارند که هر کدام از آنها بخشی از درآمد های مالیاتی دولت را به وجود آورده اند. با اینکه ممکن است بسیاری از این نوع مالیات ها برای همه کاربرد نداشته باشند، اما اگر این سوال که چند نوع مالیات داریم؟ برای شما نیز پیش آمده است، در این مطلب به صورت کامل پاسخ سوال شما را ارائه کرده ایم.
