درصد و نرخ مالیات بر ارزش افزوده (مالیات بر ارزش افزوده) یکی از مهم‌ترین سیاست‌های مالیاتی هر کشور است که در تعیین درآمدهای دولت و توازن بودجه نقش بسزایی دارد. در سال ۱۴۰۲، کشور ما نیز در جهت تنظیم مالیات بر ارزش افزوده تغییراتی اعمال نموده است. در این مقاله، به بررسی درصد و نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سال ۱۴۰۲ می‌پردازیم.
مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یکی از انواع مالیات‌های غیرمستقیم، به ازای هر مرحله از تولید و توزیع کالا و خدمات به مقدار ارزش افزوده به آن مرحله از فرایند، مالیات تعیین می‌کند. بنابراین، با افزایش ارزش محصول یا خدمت در هر مرحله، مالیات بر ارزش افزوده نیز افزایش می‌یابد. این مالیات بر مبنای مفهوم مصرف قرار دارد و به عنوان یک مالیات مستقیم به مصرف‌کننده نهایی تحمیل می‌شود.
در سال ۱۴۰۲، مالیات بر ارزش افزوده در کشور ما به منظور افزایش درآمدهای دولت و تنظیم معیارهای مالیاتی، تغییراتی را تجربه کرد. در این سال، نرخ مالیات بر ارزش افزوده برای برخی کالاها و خدمات افزایش یافته و در برخی موارد نیز تخفیف‌ها و معافیت‌هایی در نظر گرفته شد.
برای مثال، در برخی صنایع مانند صنایع فولاد و آلومینیوم، نرخ مالیات بر ارزش افزوده بیشتر شده است. این اقدام در جهت تحریک تولید داخلی و حمایت از صنایع ملی صورت گرفته است. به علاوه، در برخی خدمات مانند خدمات رستوران و فروشگاهی، نیز تخفیف‌هایی در نظر گرفته شده است به منظور تشویق مصرف کنندگان به خرید از منابع داخلی.
به طور کلی، هدف از تغییرات در درصد و نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سال ۱۴۰۲، بهبود وضعیت اقتصادی کشور و تحقق اهداف مالیاتی بوده است. اما برای دستیابی به یک سیستم مالیاتی کارآمد و منصفانه، نیاز است تا تاثیرات این تغییرات در اقتصاد و جامعه به طور جامع و دقیق مورد ارزیابی قرار گیرد.
مالیات بر ارزش افزوده سال 1402
برای درک بهتر نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سال ۱۴۰۲، لازم است به قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده، که از تاریخ ۱۳ دی ۱۴۰۰ به اجرا درآمده است، مراجعه کنیم. مهم‌ترین تغییر در مورد نرخ مالیات بر ارزش افزوده در قانون جدید این است که عوارض و مالیات بر ارزش افزوده به صورت جداگانه بیان نشده است. در قانون قبلی، ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده به عنوان مالیاتی که پرداخت می‌شد، شامل ۳ درصد عوارض بود. اما در قانون جدید، نرخ رسمی مالیات بر ارزش افزوده برای تمامی کالاها برابر با ۹ درصد است.
با این حال، باید توجه داشت که برخی کالاها نیاز به پرداخت نرخ‌های خاص مالیات بر ارزش افزوده دارند. این نرخ‌های خاص می‌توانند کمتر یا بیشتر از نرخ رسمی ۹ درصد باشند. به عنوان مثال، برای داروها و لوازم درمانی وارداتی نرخ مالیات بر ارزش افزوده کمتر از ۹ درصد و برای محصولات تنباکو نرخ بالاتری اعمال می‌شود.
با توجه به ابلاغیه‌ای که مدیر کل واردات گمرک در تاریخ ۲۸ آذر ۱۴۰۰ درباره مالیات برخی از کالاهای اساسی صادر کرده است، از تاریخ اجرای قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده تا پایان سال ۱۴۰۲، نرخ مالیات بر ارزش افزوده واردات گندم، برنج، دانه‌های روغنی، انواع روغن خام، قند، شکر و گوشت قرمز برابر با یک درصد تعیین شده است.
ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده سال ۱۴۰۲
به طور کلی، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده باید توسط مودیان تهیه و در سامانه ثبت اظهارنامه ارزش افزوده ثبت شود. افرادی که میخواهند میزان مالیات بر ارزش افزوده خود را استعلام کنند، می توانند از همین طریق اقدام کنند. ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده به صورت دوره‌ای یا فصلی انجام می‌شود (گزارش فصلی) و مودیان می‌بایست برای هر فصل سال، ظرف مهلت ۱۵ روز پس از پایان آن فصل، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را تکمیل و ثبت کنند.
بنابراین، مهلت ارسال و ثبت نام اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده سال ۱۴۰۲ برای فصل یا دوره بهار، تا پایان روز ۱۵ تیرماه سال ۱۴۰۲ خواهد بود و مودیان باید تا پایان این روز، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را تکمیل و ثبت کنند. هرچند در برخی موارد، زمان ثبت نام اظهارنامه ارزش افزوده تمدید می‌شود.
لازم به ذکر است که در صورت عدم ثبت نام اظهارنامه ارزش افزوده و تکمیل ارسال ثبت نام توسط مودیان در موعد مقرر، جریمه به میزان ۵۰ درصد مالیات متعلقه تعیین می‌شود. در صورت عدم پرداخت جریمه مزبور، مودیان باید به ازای هر ماه تاخیر، ۲ درصد مالیات متعلقه را به عنوان جریمه پرداخت کنند.
در مورد مشاهده اظهارنامه مالیاتی و نحوه پرداخت آن بیشتر بخوانید.
مقایسه ارزش افزوده از سال 1387 تا 1402
قانون مالیات بر ارزش افزوده در تاریخ 17/02/1387 توسط کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با ۵۳ ماده و ۴۷ تبصره تصویب شد. این قانون برای مدت آزمایشی ۵ سال از تاریخ ۱ مهرماه ۱۳۸۷ به اجرا گذاشته شد. پس از سپری شدن این ۵ سال، باید قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده تهیه و اجرا می‌شد. اما به دلیل عدم هماهنگی‌هایی که در دولت‌ها و مجلس‌های چند سال گذشته وجود داشت، قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده در خرداد ماه ۱۴۰۰ تصویب شد و در دی ماه هم به اجرا درآمد.
در تصویر زیر می توانید به صورت تفکیک شده، درصد تغییر ارزش افزوده و نرخ ارزش افزوده را در این سالها مشاهده کنید:
مالیات بر ارزش افزوده کالای های اساسی در سال 1402
بر اساس بخشنامه دفتر واردات گمرک ایران، تا زمان ابلاغ قانون بودجه و قانون مقررات صادرات و واردات سال ۱۴۰۲، دستورالعمل‌ها، بخشنامه‌ها و ردیف‌های درآمدی سال ۱۴۰۱ در دفاتر گمرکات اجرایی در سراسر کشور اجرا خواهند شد. در این بخشنامه، تأکید شده است که تا ابلاغ قانون بودجه سال ۱۴۰۲، ردیف‌های درآمدی سال ۱۴۰۱ باید اخذ شوند. به‌خصوص، نکات مهم زیر در این بخشنامه ذکر شده است:
- مالیات بر ارزش افزوده کالاهای وارداتی با نرخ ۹ درصد دریافت خواهد شد.
- نرخ مالیات کالاهای خاص طبق ماده ۲۶ قانون مالیات بر ارزش افزوده اعمال می‌شود.
- عوارض سیگار و نوشابه‌های گازدار وارداتی به میزان ۱۰ درصد دریافت می‌شود.
- عوارض گمرکی و سود بازرگانی برای واردات لوازم آرایشی ۱۵ درصد افزایش خواهد یافت.
- مالیات ۱۲ درصد برای مآخذ تلفن همراه با ارزش بیش از ۶۰۰ دلار دریافت می‌شود.
- واردات تلفن همراه در رویه‌های مسافری و پستی معاف از عوارض نمی‌شود.
- دریافت عوارض برای واردات گوشت قرمز و مرغ.
- یک درصد حقوق ورودی به عنوان عوارض هلال احمر دریافت می‌شود.
- نیم در هزار ارزش گمرکی کالاهای وارداتی به عنوان عوارض پسماند دریافت می‌شود.
- دریافت عوارض برای واردات میوه و سبزیجات، سموم کشاورزی، غله، نشاء و پیازهای گل های زینتی، چوب، انواع بذر، پنبه، برنج، چای، کنجاله، لوبیا، کلزا، جو، ذرت و دانه‌های روغنی.
- عوارض برای واردات خودروهای بنزین سوز و هیبریدی به میزان ۱۰ درصد دریافت می‌شود.
- دریافت عوارض ریالی برای واردات مینی بوس، اتوبوس، کامیون، تریلر و خودروهای سواری.
- عوارض برای واردات خودروهای سواری به میزان ۵ درصد فوب دریافت می‌شود.
- عوارض برای واردات کالاها و محصولات فرهنگی به میزان ۴ درصد از ارزش سیف دریافت می‌شود.
- از ابتدای سال ۱۴۰۲، کاهش حقوق گمرکی از ۴ درصد به ۱ درصد اجرا نمی‌شود.
قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده سال 1402
از تاریخ 13 دی 1400، قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده، یا به عبارت دیگر قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، به اجرا درآمده است. این قانون تغییراتی را در نرخ و معافیت‌های مالیاتی ارزش افزوده با خود به همراه داشته است.
به موجب این قانون، نرخ مالیات بر ارزش افزوده بر اساس تجمیع عوارض و مالیات محاسبه نمی‌شود. به جای آن، یک نرخ ثابت 9 درصد برای محاسبه مالیات ارزش افزوده در سال 1402 و سال‌های آینده به کار گرفته خواهد شد. این تغییر با هدف ساده‌سازی و قابلیت پیش‌بینی در محاسبه مالیات بر ارزش افزوده انجام شده است.
همچنین، در قانون جدید ارزش افزوده، نرخ مالیات بر ارزش افزوده برای برخی کالاهای خاص مانند واردات دارو، واکسن، لوازم مصرفی درمانی و لوازم توانبخشی نیز تغییر کرده است. در واقع، اگر به دلیل نیاز بازار مجبور به واردات این کالاها هستیم، نرخ مالیات ارزش افزوده برای آنها 3 درصد خواهد بود. این تغییر در نرخ مالیاتی به منظور تشویق و حمایت از صنایع مرتبط با بهداشت و درمان صورت گرفته است.
علاوه بر آن، قانون جدید ارزش افزوده در برخی موارد به معافیت‌هایی برخورد کرده است. این معافیت‌ها به برخی از کالاها و خدمات اعمال می‌شود و با هدف تنظیم و تنوع بخشیدن به بازار و تسهیل در دسترسی به کالاها و خدمات مرتبط می‌باشند. جزئیات این معافیت‌ها را در ادامه این مقاله بررسی خواهیم کرد. با توجه به قوانین مالیاتی پیچیده و تغییرات آنها، توصیه می‌شود همواره به مشاوران مالیاتی و منابع رسمی مراجعه کنید تا اطلاعات و دستورالعمل‌های به روز را دریافت کنید.
کالا و خدمات معاف از ارزش افزوده 1402
معافیت‌های مالیاتی در قانون ارزش افزوده سال 1402 تغییرات زیادی را تجربه کرده است. در زیر، به برخی از مهم‌ترین کالاهایی که از مالیات بر ارزش افزوده معاف می‌باشند، اشاره می‌کنیم:
- کلیه محصولات کشاورزی فرآوری نشده
- فرش دستباف و مواد اولیه اصلی آن و صنایع دستی تولید داخل
- انواع دارو و واکسن انسانی و دامی
- انواع شمش طلا و حواله‌های کاغذی دارای پشتوانه صد در صدی طلا
- شیر، پنیر، ماست، تخم ماکیان، برنج، حبوبات، روغن‌های خوراکی و انواع گوشت و فراورده‌های گوشتی.
علاوه بر این، لیست کالاهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده نیز تغییراتی را تجربه کرده است. برخی از مهم‌ترین موارد آن عبارتند از:
- خدمات چاپ و انتشار روزنامه و کتاب
- خدمات درمان و توانبخشی و حمایتی
- خدمات بازار سرمایه
- خدمات حمل و نقل درون و برون شهری
- خدمات بیمه‌های عمر، زندگی، کشاورزی و درمان تکمیلی.
معافیت از مالیات بر ارزش افزوده در این موارد، به منظور تشویق فعالیت‌های اقتصادی مرتبط و تسهیل در دسترسی عموم به محصولات و خدمات مورد نیاز مرتبط با آنها اعمال می‌شود. همچنین، لازم به ذکر است که لیست معافیت‌ها ممکن است به منظور تنظیم بازار و تغییرات موجود در شرایط اقتصادی و جامعه، به‌روزرسانی شود. برای مشاهده کامل معافیت های حقوق و دستمزد نیز می توانید به این مقاله مراجعه کنید.
ارزش افزوده چیست؟
مالیات بر ارزش افزوده (مالیات VAT) یکی از انواع مالیات غیرمستقیم است که توسط دولت‌ها جمع‌آوری می‌شود و به عنوان یک منبع درآمد مهم برای آنها عمل می‌کند. فرمول محاسبه مالیات بر ارزش افزوده بر اساس ارزش افزوده ایجاد شده در مراحل مختلف تولید یک کالا یا ارائه خدمت تعیین می‌شود. در اینجا لازم به ذکر است که پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به عهده مصرف کننده نهایی است، به این معنی که مالیاتی که در نهایت پرداخت می‌شود، بر مبنای میزان مصرف کالاها یا خدمات توسط افراد حقیقی یا حقوقی تعیین می‌شود.
با توجه به آخرین قوانین مالیاتی سال 1402، محاسبه مالیات بر ارزش افزوده انجام می‌شود از طریق خوداظهاری مالیاتی در سامانه ارزش افزوده. مهلت ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده، 15 روز پس از پایان هر فصل تعیین شده است، با این حال ممکن است سازمان امور مالیاتی مهلت ارسال اظهارنامه را تمدید کند.
دربین انواع مالیات شرکت‌ها، محاسبه مالیات بر ارزش افزوده چندان پیچیده نیست. مودیان (شرکت‌ها) مالیاتی که از خریداران دریافت کرده‌اند را از مالیاتی که خود پرداخت کرده‌اند کم می‌کنند و در نهایت مقدار باقی‌مانده را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت می‌کنند.
در ادامه، با مفهوم مالیات بر ارزش افزوده آشنا می‌شویم و مشمولین این نوع مالیات را معرفی می‌کنیم، تاریخچه آن را بررسی می‌کنیم و در مورد نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده توضیح می‌دهیم. با استفاده از اطلاعات کامل در این مقاله، می‌توانید با یک نرم‌افزار حسابداری ساده نیز مالیات بر ارزش افزوده خود را محاسبه کنید. همچنین، به شما پیشنهاد می‌دهیم پادکست‌های رادیو مالی را که برای شما لیست کرده‌ایم، از دست ندهید.
