فرار مالیاتی زمانی رخ می دهد که یک فرد یا نهاد تجاری عمدا اطلاعات مربوط به اظهارنامه مالیاتی را برای محدود کردن میزان بدهی مالیاتی جعل کند. فرار مالیاتی اساساً مستلزم تقلب در اظهارنامه مالیاتی در تلاش برای اجتناب از پرداخت کل تعهدات مالیاتی است. نمونه هایی از فرار مالیاتی شامل ادعای کسورات نادرست است. ادعای هزینه های شخصی به عنوان هزینه های تجاری؛ استفاده از تامین کننده جعلی و عدم گزارش درآمد های شرکت به صورت کامل.
فرار مالیاتی، یا اجتناب غیرقانونی از پرداخت مالیات، ممکن است به عنوان نمونه ای از تقلب مالیاتی تعبیر شود.
- تقلب مالیاتی میلیون ها دلار در سال برای دولت هزینه دارد.
- تقلب مالیاتی موضوعی متفاوت از اجتناب از پرداخت مالیات است.
- عدم گزارش و پرداخت مالیات بر حقوق نمونه ای از تقلب مالیاتی مشاغل است.
درک تقلب مالیاتی
تقلب مالیاتی شامل ارائه اشتباه عمدی یا حذف اطلاعات در اظهارنامه مالیاتی است. در کشور ایران، مالیات دهندگان موظف به تسلیم داوطلبانه اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مقدار صحیح مالیات بر درآمد هستند و این کار از طریق سامانه های در نظر گرفته شده برای پرداخت مالیات انجام میگیرد.
عدم انجام این کار با جعل یا پنهان کردن اطلاعات خلاف قانون است و به منزله تقلب مالیاتی در نظر گرفته می شود. فرار مالیاتی توسط سازمان امور مالیات های کشور دنبال می شود. گفته می شود که تقلب مالیاتی در صورتی مشهود است که مالیات دهنده دارای موارد زیر باشد:
- عمداً اظهارنامه مالیات بر درآمد خود را ارائه نکرده است
- وضعیت واقعی امور خود را نادرست معرفی کرد تا به دروغ ادعای کسر مالیات یا اعتبارات مالیاتی کند.
- عمداً در پرداخت بدهی مالیاتی خود کوتاهی کرده است
- تهیه و تسلیم اظهارنامه نادرست
- عمداً تمام درآمدهای دریافتی را گزارش نکرد
کسب و کاری که درگیر فرار مالیاتی است ممکن است:
- آگاهانه در ارائه گزارش مالیات حقوق و دستمزد به مشکل خورده باشد
- عمداً برخی یا تمام پرداخت های نقدی انجام شده به کارکنان را گزارش نمی‌کند
- از یک سیستم حقوق و دستمزد استفاده می کند که اطلاعات را در اظهارنامه مالیاتی ارائه نمی کند.
- عدم گزارش و پرداخت هرگونه مالیات حقوق و دستمزد
مقایسه فرار مالیاتی با اجتناب از پرداخت مالیات
به عنوان مثال، ادعای معافیت برای یک وابسته غیر موجود برای کاهش بدهی مالیاتی به وضوح کلاهبرداری است. در حالی که اعمال نرخ سود سرمایه بلند مدت برای سود کوتاه مدت ممکن است بیشتر مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود که آیا سهل انگاری آن وجود دارد یا خیر. اگرچه اشتباهات منتسب به سهل انگاری غیر عمدی هستند، اما سازمان امور مالیاتی کشور ممکن است مالیات دهندگان سهل انگار را به دلیل کم پرداختی جریمه کند. افراد مشهور در سراسر جهان در تقلب مالیاتی مانند لیونل مسی، درگیر بوده اند. البته در نظر داشته باشید که معافیت های حقوق و دستمزد در برخی از فعالیت های ها توسط دولت ارائه شده اند.
با توجه به اینکه کد مالیاتی در کشور های مختلف، مجموعه ای پیچیده از وضع مالیات و قوانین است، بسیاری از تهیه کنندگان مالیات موظف به اشتباهات بی دقتی هستند.
تقلب مالیاتی همان اجتناب مالیاتی نیست، که استفاده قانونی از خلاهای موجود در قوانین مالیاتی برای کاهش هزینه های مالیاتی است. اگرچه اجتناب مالیاتی نقض مستقیم قانون نیست، اما مقامات مالیاتی با آن مخالفت می کنند زیرا ممکن است روح کلی قانون مالیات را به خطر بیندازد.
ثبت اطلاعات مالیاتی در ایران
اگر میخواهید مشکلات مالیاتی نداشته باشید، بهتر است همیشه اطلاعات کاملی در مورد پرداخت مالیات و اخبار این حوزه داشته باشید. سامانه مودیان محیطی است که افرادی حقیقی و حقوقی می توانند اطلاعات مالیاتی خود را در آن ثبت کنند. این سامانه به دلیل کاهش فرار مالیاتی و افزایش شفافیت اطلاعات مالیاتی ارائه شده است.
فرار مالیاتی به چه شکلی انجام می شود؟
به طور کلی آنچه در قوانین جدید فرار مالیاتی و رویه موجود سازمان امور مالیاتی اجرا می شود این است که بخشی از جامعه به دلیل موقعیت شغلی یا شرایط اقتصادی مجبور به پرداخت مالیات می شوند و راهی برای فرار از پرداخت مالیات و یا عدم پرداخت مالیات ندارند. در واقع دولت از اقشار متوسط و در بارزترین مثال از کارمندان، در هر صورت مالیات دریافت می کند، همیشه به موقع و با کسر از حقوق و یا مالیات بر ارزش افزوده 9 درصدی که توسط مصرف کننده پرداخت می شود. بنابراین در این فرآیند، راهی برای فرار از مالیات وجود ندارد. همچنین برای مشاهده مثال هایی از مالیات بر ارزش افزوده، می توانید نگاهی به این مطلب داشته باشید.
به گفته کارشناسان، فرار مالیاتی عمدتاً توسط افراد پردرآمد و با تشکیل پرونده و ارائه آمار کذب صورت می گیرد. آثار فرار مالیاتی در تامین نشدن درآمدهای مورد نیاز دولت و در نتیجه عدم ارائه خدمات اجتماعی مطلوب و با کیفیت آشکار می شود. همچنین فرار مالیاتی به معنای توزیع نشدن متناسب درآمدها در سطح جامعه است و انباشت ثروت در دست گروه های خاص نه تنها زمینه تقویت قدرت سیاسی برخی گروه ها را فراهم می کند، بلکه شکاف طبقاتی ناشی از این امر موجب افزایش تنش های سیاسی و اجتماعی در جامعه خواهد شد.
به طور خلاصه وضعیت فرار مالیاتی در ایران به عنوان یکی از مصادیق و مظاهر مفاسد اقتصادی، امنیت اقتصادی مورد نیاز برای گسترش فعالیت های اقتصادی و سرمایه گذاری را مختل می کند. لذا اصلاح و بازنگری در نظام مالیاتی کشور به ویژه نظام کیفری مالیاتی در جهت بهبود وضعیت اقتصاد ملی ضروری تلقی می شود.
چه بخش هایی شامل فرار مالیاتی می شوند؟
در قانون، موارد مختلفی در مورد چیستی فرار مالیاتی آمده است و تنها به عدم پرداخت مالیات نمی پردازد. به طور خلاصه هر فعالیتی که مانع از رسیدن این پول به دولت شود باید فرار مالیاتی تلقی شود که برخی از آنها عبارتند از:
- دستکاری ترازنامه ها
- دستکاری حساب های سود و زیان سازمان، شرکت و غیره.
- عدم ارائه به موقع ترازنامه و اظهارنامه مالیاتی (برای 3 سال متوالی)
- پنهان کردن درآمد و فعالیت های اقتصادی خود (شرکت، سازمان و غیره)
- هرگونه مخفی ماندن اطلاعات مالی از چشم کارشناسان و کارگزاران سازمان امور مالیاتی
- عدم پرداخت مالیات در مهلت قانونی
- تظاهر به اینکه فعالیت های اقتصادی شما مشمول مالیات نمی شود
- جعل فعالیت های اقتصادی خود به نام افراد دیگری که مسئولیت پرداخت آن مالیات را ندارند
- جعل قراردادهای خود با نام دیگری برای فرار مالیاتی
جریمه فرار مالیاتی برای اشخاص حقوقی/حقیقی
اکثر فرارهای مالیاتی توسط افراد یا سازمان ها و شرکت ها انجام می شود. فرار مالیاتی ممکن است توسط شخص مرتبط با شرکت مانند حسابدار یا مدیر عامل انجام شود. البته این موضوع مهم نیست، زیرا جریمه فرار مالیاتی شامل کل شرکت خواهد شد. البته شخص مقصر مجازات خودش را خواهد داشت.
در شرکتی اگر افراد دیگری از فرار مالیاتی اطلاع داشته باشند و به مراجع مربوطه اطلاع ندهند شریک جرم محسوب می شوند. مجازات این جرم ممنوعیت هرگونه فعالیت شرکتی از 6 ماه تا 2 سال است. مجازات افراد خاطی از 6 ماه تا 2 سال حبس است. همچنین تا 2 سال از انجام هرگونه فعالیت اقتصادی منع شده اند.
فرار مالیاتی فردی زمانی اتفاق می‌افتد که یک کسب و کار یا صاحب کسب و کار کوچک از پرداخت مالیات خود داری کند. همچنین گاهی فرار مالیاتی مربوط به مالیات بر ارث و سایر مالیات ها می شود. در این نوع فرار مالیاتی، فرد خاطی از 6 ماه تا 2 سال حبس می شود. وی همچنین از 2 تا 8 میلیون تومان جریمه نقدی و 31 تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد. این مجرم بین 6 ماه تا 2 سال از حقوق اجتماعی محروم می شود.
وضعیت فرار مالیاتی در کشور ایران چگونه است؟
به گفته معاون مالیات های مستقیم سازمان مالیاتی، فرار مالیاتی سالانه حدود 120 تا 130 هزار میلیارد تومان است. این رقم خیره کننده از بودجه دولت کاهش می یابد. همانطور که میدانید مالیات ها منبع اصلی درآمد دولت در کشورهای توسعه یافته است. در کشور ما با توجه به مولفه های اقتصاد مقاومتی بر درآمد دولت از طریق اخذ مالیات تاکید شده است. قانون در کشور ما چه راه ها و برنامه هایی برای جلوگیری از فرار مالیاتی دارد؟ همانطور که اشاره کردیم افزایش نرخ مالیات منجر به بی انگیزگی سرمایه گذاران می شود. به همین دلیل در تعیین نرخ مالیات و قوانین باید نهایت دقت را به عمل آورد.
راهکار های مقابله با فرار مالیاتی
قانون مالیات های مستقیم مهمترین ابزار مقابله با فرار مالیاتی است که برای اولین بار در سال 1345 در ایران به تصویب رسید و در طول سالیان متمادی این قانون بارها مورد بازنگری قرار گرفته و همواره اصلاحاتی در آن صورت گرفته است. اما فرار مالیاتی چه در ایران و چه در سایر کشورهای جهان همچنان موضوعی است که با خلأهای جدی در قانون مواجه است.
یکی از مهمترین مواد قانونی در جرم انگاری فرار مالیاتی (جرایم مالیاتی) مربوط به مواد 199 و 200 قانون مالیات های مستقیم است که به موجب آن «هر شخص حقیقی یا حقوقی که به موجب مقررات این قانون، مکلف به کسر مالیات از سایر مؤدیان است و در صورت تخلف از وظایف مقرر، علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مودی در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمه ای معادل 20 درصد مالیات پرداخت نشده خواهد بود. “
بر اساس تبصره 1 این ماده 199 قانون مجازات حتی برای متخلفان دولتی نیز پیش بینی شده است و مقرر می دارد: در مواردی که تکلیف کسر مالیات وزارتخانه، شرکت یا موسسه دولتی یا شهرداری باشد، متخلفان مشمول قانون مالیات خواهند شد. مجازات مقرر بر اساس قانون تخلفات اداری.
رعایت نکردن مقررات مالیاتی نه تنها در ایران، بلکه در کشورهای پیشرفته نیز موضوع مهمی است. فرار مالیاتی همیشه موضوع مهمی برای مالیات دهندگان در همه جا بوده است. از این رو در کشورهای دیگر با توجه به سیستم های اطلاعاتی پیشرفته و تدوین مقررات محدود کننده سعی در کاهش آن داشته اند. آموزش مالیاتی نه تنها در زمینه مالیات بر ارزش افزوده، بلکه در سایر منابع مالیاتی نیز ضروری و مهم است.
در ایران با مروری بر گذشته های دور در می یابیم که هیچ گاه نگاه چندان مثبتی به پرداخت مالیات در کشور وجود نداشته است. بنابراین برای اینکه بتوانیم در این زمینه در جامعه فرهنگ سازی مناسبی داشته باشیم باید در گام اول عوامل این نگاه منفی را شناسایی و آن را تغییر دهیم و نگاه مردم را به درآمد مالیاتی مثبت کنیم.
