مالیات بر درآمد چیست؟

اصطلاح «مالیات بر درآمد» به نوعی از مالیات‌ها اشاره دارد که دولت‌ها بر کسب‌ و کارهای درآمدی و افراد در حوزه قضایی خود ایجاد می‌کنند. طبق قانون، مودیان مالیاتی باید سالانه اظهارنامه مالیات بر درآمد را برای تعیین تکالیف مالیاتی خود ارائه کنند.

مالیات بر درآمد منبع درآمد دولت‌هاست و دولت‌ها از این بخش برای تامین مالی خدمات عمومی، پرداخت تعهدات دولتی و تأمین کالا برای شهروندان استفاده می کنند. می‌توان گفت در تمامی کشورها، مالیات یکی از عالی‌ترین منبع درآمدهای دولت‌ها می‌باشد. برخی از سرمایه‌گذاری‌ها در برخی موارد از مالیات بر درآمد معاف هستند که این مورد نیز در کشورهای مختلف، متفاوت می‌باشد.

• مالیات بر درآمد نوعی مالیات است که دولت‌ها بر درآمدهای ایجاد شده توسط مشاغل و افراد در حوزه قضایی خود اعمال می کنند.
• مالیات بر درآمد برای تامین مالی خدمات عمومی، پرداخت تعهدات دولت و تأمین کالا برای شهروندان استفاده می‌شود.
• کشور های مختلف، قوانین و مقدار مالیات متفاوتی دارند.
• مالیات بر درآمد شخصی نوعی مالیات بر درآمد است که از دستمزد، حقوق و سایر انواع درآمد افراد اخذ می‌شود.
• مالیات بر درآمد کسب‌وکار برای شرکت‌ها، شراکت‌ها، مشاغل کوچک و افراد خود اشتغال نیز اعمال می‌شود.

برای مشاهده راهنمای کامل سامانه مودیان مالیاتی، می‌توانید به این بخش مراجعه کنید.

قانون مالیات بر درآمد چیست؟

دولت‌های مختلف برای برداشت مالیات از درآمدهای افراد و شرکت‌ها، سازمان‌های مالیاتی را تشکیل می‌دهند. بر اساس قانون، افراد و شرکت‌ها موظف به گزارش درآمدهایشان به نهادهای قانونی هستند و دولت هم وظیفه برداشت مالیات از آن قسمتی از درآمد که مشمول مالیات است را دارد. درصد مالیات بستگی به میزان درآمد مشمول مالیات و نوع شخصیت حقیقی یا حقوقی دارد که این درصد به صورت متغیر است.

حتما بخوانید: نحوه محاسبه عیدی و پاداش | 10 نکته برای افزایش بهره‌وری

به منظور تعیین درصد مالیات، سازمان مالیاتی با توجه به فاکتورهای مختلفی از جمله درآمد، نوع شخصیت و شرایط گروه‌های مختلف، درصدی خاص برای هر یک تعیین می‌کند. در برخی موارد، دولت‌ها به منظور تنظیم سیاست‌های رفاهی و کاهش فاصله طبقاتی، مالیات بر درآمد را به شکل تصاعدی در نظر می‌گیرند، به این معنی که با افزایش درآمد، درصد مالیات نیز افزایش می‌یابد. اما در نهایت، قانون مالیات بر درآمد نحوه برداشت مالیات را تعیین می‌کند.

مالیات می‌تواند به دو دسته مالیات‌‌های مستقیم و غیرمستقیم تقسیم شود. مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی از دسته مالیات‌‌های مستقیم هستند و هر یک دارای زیرمجموعه‌های خاص خود هستند. در قانون مالیات‌های مستقیم، پنج باب اصلی وجود دارد، که باب اول مشمولان مالیات را تعیین می‌کند، باب دوم مربوط به مالیات بر دارایی است و پنج فصل دارد، و باب سوم به صورت کامل مربوط به مالیات بر درآمد است که خود شامل 7 فصل می باشد.

گروه‌بندی صاحبان مشاغل

دسته‌بندی مشاغل شامل مالیات بر درآمد، بر اساس نوع فعالیت های کسب‌وکار:

• کلیه واردکنندگان و صادرکنندگان
• صاحبان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی (به شرط داشتن مجوز بهره‌برداری از وزارتخانه)
• صاحبان هتل‌های سه ستاره و بالاتر
• صاحبان بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها، درمانگاه‌ها، کلینیک‌های تخصصی
• افرادی که مشاغل مبادله‌ای دارند
• صاحبان فروشگاه‌های زنجیره‌ای (با مجوز از وزارتخانه یا مراجع ذیربط)
• صاحب موسسات حسابرسی، حسابداری
• ارائه دهندگان خدمات مالی، خدمات مدیریت، مشاوره، انفورماتیک و طراحی سیستم
• صاحبان موسسات حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی (به صورت مسافری یا باری)
• سایر صاحبان مشاغل و صاحبان مشاغلی که درآمد اعلامی آنها (فروش کالا یا فروش ترکیبی کالا و ارائه خدمات) بر اساس اظهارنامه مالیات عملکرد دو سال قبل (اظهارنامه تسلیم خرداد ماه هر سال مبنای تعیین گروه بندی می باشد). سال بعد از تسلیم اظهارنامه عملکرد.

به عنوان مثال، میزان فروش و سایر درآمدهای مندرج در اظهارنامه مالیات عملکرد سال 1396 مبنای گروه بندی سال 1398 است) با آخرین درآمد تایید شده از فروش کالا یا ترکیبی. فروش کالا و ارائه خدمات آنها بیش از پنجاه و پنج میلیارد ریال. (به شرط ابلاغ نامه قطعی به مؤدی یا نماینده قانونی وی حداکثر تا پایان دی ماه سال گذشته)

حتما بخوانید: چک صیادی چیست؟ نحوه ثبت، دریافت و استعلام آن

نگهداری دفاتر روزنامه و کل یا سایر دفاتر حسب مورد مستند به اسناد و مدارک باشد، ارائه صورت سود و زیان، ارائه ترازنامه، از تکالیف این کسب‌وکارها می‌باشد. همچنین برای مشاهده آموزش ثبت اظهارنامه مالیاتی و راهنمای سامانه، می‌توانید به این بخش مراجعه کنید.

دسته‌بندی بر اساس حجم فعالیت

سایر صاحبان مشاغل و مشاغلی که درآمد اعلامی (شامل فروش کالا یا فروش ترکیبی کالا و ارائه خدمات) دو سال قبل از آنها یا آخرین درآمد تایید شده آنها (شامل فروش کالا یا فروش ترکیبی کالا و ارائه خدمات) بیش از هجده میلیارد ریال و معادل یا کمتر از پنجاه و پنج میلیارد ریال باشد. مشروط به ابلاغ نامه قطعی به مؤدی یا نماینده قانونی وی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل)

1. بیشتر از 15 میلیارد تومان
2. بین 5 تا 15 میلیارد تومان
3. کمتر از 5 میلیارد تومان

نگهداری اسناد درآمد حاصل از فروش کالا یا ارائه خدمات و سایر درآمدها، نگهداری اسناد خرید کالاها، خدمات و دارایی ها و سایر اسناد بهای تمام شده، تنظیم صورت درآمد و هزینه ماهیانه مودیان گروه دوم و تنظیم صورت درآمد و هزینه سالانه مودیان گروه دوم از تکالیف این گروه می‌باشد.

دسته بندی سوم: مشاغلی که در دسته‌های قبلی نبوده‌اند!

دسته سوم صاحبان مشاغل که جزو گروه اول و دوم نیستند در این گروه قرار می‌گیرند. بر اساس این آیین نامه سازمان امور مالیاتی می‌تواند تا پایان دی ماه هر سال فهرست مشاغل اضافه شده به گروه اول را به تفکیک نوع فعالیت تهیه و اعلام کند. مودیان مذکور از ابتدای سال مالیاتی پس از اعلام موظف به انجام وظایف محوله مربوط به گروه اول خواهند بود.

از تکالیف گروه سوم می‌توان به نگهداری اسناد درآمد حاصل از فروش کالا یا ارائه خدمات و سایر درآمدها، نگهداری اسناد خرید کالا، خدمات و اموال و سایر هزینه‌ها، تنظیم خلاصه درآمد و هزینه سالانه مودیان گروه سوم اشاره کرد.

حتما بخوانید: راهنمای کامل مالیات عیدی 1403 | شُماران سیستم

مقایسه مالیات بر درآمد با سایر انواع مالیات‌ها

مالیات‌ها به‌طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مالیات‌های مستقیم و مالیات‌های غیرمستقیم. در این بخش، به مقایسه‌ی مالیات بر درآمد با سایر انواع مالیات‌های رایج مانند مالیات بر ارزش افزوده (VAT)، مالیات بر دارایی و مالیات بر فروش پرداخته می‌شود.

1. مقایسه مالیات بر درآمد و مالیات بر فروش

مالیات بر درآمد بر اساس میزان درآمد کسب‌شده توسط فرد یا کسب‌وکار محاسبه می‌شود. این مالیات معمولاً به صورت تصاعدی است و هر چه درآمد بیشتر باشد، نرخ مالیات نیز افزایش می‌یابد. در این نوع مالیات، فرد یا کسب‌وکار موظف است تا سالانه درآمد خود را گزارش دهد و مالیات بر آن پرداخت کند.

در مقابل، مالیات بر فروش مالیاتی است که بر روی فروش کالا یا خدمات اعمال می‌شود. این مالیات به‌طور مستقیم از فروشندگان دریافت می‌شود و معمولاً به عنوان درصدی از قیمت فروش کالا یا خدمات است. برخلاف مالیات بر درآمد که به درآمد سالانه فرد یا کسب‌وکار مرتبط است، مالیات بر فروش وابسته به حجم فروش است. این نوع مالیات معمولاً ثابت است و هیچ‌گونه تصاعدی ندارد، به این معنی که نرخ آن برای همه فروش‌ها یکسان است، بدون توجه به میزان درآمد فروشنده.

تفاوت‌ها:

• مالیات بر درآمد: بسته به درآمد، نرخ مالیات متغیر است (معمولاً تصاعدی).
• مالیات بر فروش: ثابت است و وابسته به حجم فروش است.

2.  مقایسه مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده (VAT)

مالیات بر ارزش افزوده (VAT) نیز یک مالیات غیرمستقیم است که بر فروش کالاها و خدمات اعمال می‌شود. تفاوت عمده‌ی VAT با مالیات بر فروش در این است که VAT در چند مرحله از زنجیره تولید و توزیع کالا یا خدمات دریافت می‌شود. به عبارت دیگر، هر شخص یا شرکتی که در فرآیند تولید یا توزیع کالا نقش داشته باشد، درصدی از ارزش افزوده‌ی آن را به دولت پرداخت می‌کند.

در مقابل، مالیات بر درآمد بر اساس درآمد مشمول مالیات افراد یا شرکت‌ها محاسبه می‌شود و برای تمام درآمد سالانه اعمال می‌شود. به همین دلیل، مالیات بر درآمد به‌طور مستقیم تأثیر بیشتری بر شرایط مالیاتی افراد و کسب‌وکارها دارد.

تفاوت‌ها:

• مالیات بر درآمد: بر اساس درآمد سالانه محاسبه می‌شود و برای هر فرد یا کسب‌وکار متفاوت است.
• مالیات بر ارزش افزوده: یک مالیات غیرمستقیم است که بر فرآیند تولید و توزیع کالا و خدمات اعمال می‌شود و در هر مرحله از زنجیره تأمین و فروش جمع‌آوری می‌شود.

3. مقایسه مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی

مالیات بر دارایی به مالیات‌هایی اطلاق می‌شود که بر دارایی‌های ثابت مانند املاک، خودروها یا زمین‌ها اعمال می‌شود. این مالیات معمولاً به‌صورت سالانه محاسبه شده و به‌طور مداوم از مالکین دارایی‌ها دریافت می‌شود. مالیات بر دارایی معمولاً به ارزش بازار دارایی بستگی دارد.

مالیات بر درآمد به‌طور متفاوتی عمل می‌کند و بر اساس درآمد سالانه فرد یا کسب‌وکار محاسبه می‌شود. در حالی که مالیات بر دارایی معمولاً به ارزش دارایی‌ها و مالکیت آن‌ها مرتبط است، مالیات بر درآمد به میزان کسب‌شده از فعالیت‌های اقتصادی وابسته است.

تفاوت‌ها:

• مالیات بر دارایی: به‌طور مداوم بر دارایی‌های ثابت مانند ملک، خودرو و زمین دریافت می‌شود.
• مالیات بر درآمد: بر اساس درآمد حاصل از فعالیت‌های اقتصادی محاسبه می‌شود و سالانه تغییر می‌کند.

حتما بخوانید: جزئیات کامل حقوق و دستمزد 1403 + جدول حقوق و دستمزد 1403

4. مقایسه مالیات بر درآمد و مالیات‌های محیطی و اجتماعی

در برخی کشورها، مالیات‌های محیطی یا مالیات‌های اجتماعی وجود دارند که هدف آن‌ها جبران خسارات زیست‌محیطی یا تأمین هزینه‌های اجتماعی است. به‌عنوان مثال، مالیات بر انتشار کربن یا مالیات‌های مربوط به مصرف انرژی‌های فسیلی از این دست هستند. این نوع مالیات‌ها به‌طور مستقیم به مسائل محیط‌زیستی و اجتماعی مرتبط هستند و معمولاً با هدف کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی یا تأمین منابع مالی برای رفاه اجتماعی وضع می‌شوند.

مالیات بر درآمد نسبت به مالیات‌های محیطی و اجتماعی تفاوت دارد، زیرا هدف آن تنها تأمین منابع مالی عمومی از طریق درآمد افراد و کسب‌وکارها است، نه جبران آسیب‌های محیطی یا اجتماعی.

تفاوت‌ها:

• مالیات‌های محیطی و اجتماعی: هدف آن‌ها تأمین منابع مالی برای مسائل خاص مانند محیط‌زیست یا رفاه اجتماعی است.
• مالیات بر درآمد: صرفاً برای تأمین مالی دولت از طریق درآمد افراد و کسب‌وکارها دریافت می‌شود.

حتما بخوانید: جزئیات کامل افزایش حقوق 1404 + نمودارها و جداول

نوع مالیات	تعریف	نحوه محاسبه	ویژگی‌ها
مالیات بر درآمد	مالیاتی که بر اساس درآمد سالانه فرد یا کسب‌وکار محاسبه می‌شود.	به‌صورت تصاعدی یا ثابت، بسته به سطح درآمد.	وابسته به درآمد سالانه، ممکن است تصاعدی باشد.
مالیات بر فروش	مالیاتی که بر فروش کالا یا خدمات اعمال می‌شود.	درصدی از قیمت فروش کالا یا خدمات.	ثابت است و بدون توجه به میزان درآمد فروشنده.
مالیات بر ارزش افزوده (VAT)	مالیاتی که بر فروش کالاها و خدمات در هر مرحله از زنجیره تأمین اعمال می‌شود.	درصدی از ارزش افزوده در هر مرحله از تولید و توزیع.	به‌طور غیرمستقیم از تمامی مراحل زنجیره تأمین جمع‌آوری می‌شود.
مالیات بر دارایی	مالیاتی که بر دارایی‌های ثابت مانند ملک و خودرو اعمال می‌شود.	بر اساس ارزش بازار دارایی‌ها محاسبه می‌شود.	معمولاً سالانه محاسبه و دریافت می‌شود.
مالیات‌های محیطی و اجتماعی	مالیات‌هایی که به هدف تأمین منابع برای مسائل محیط‌زیستی یا اجتماعی وضع می‌شوند.	بستگی به نوع مالیات و مسئله خاص (مثل مالیات بر کربن).	هدف آن‌ها جبران آسیب‌های زیست‌محیطی یا اجتماعی است.

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد شرکت‌ها (اشخاص حقوقی)

مالیات بر درآمد شرکتها

25% × (معافیتهای قانونی – زیان حاصل از منابع غیرمعاف + درآمد فعالیتهای انتفاعی + درآمد فروش کالا و خدمات)

با استفاده از فرمول بالا، می‌توانید به راحتی مبلغ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی را بدست آورید.

محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی

با بررسی ماده 131، می‌توان متوجه شد که مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به صورت پلکانی محاسبه می‌شود. این پلکان‌ها از به مقدار 15درصد، 20درصد و 25درصد هستند که به ترتیب زیر محاسبه می‌شوند:

• تا سقف 47 میلیون و 500 هزار تومان سود سالانه معاف از مالیات است.
• تا 200 میلیون تومان اول درآمد مشمول 15 درصد مالیات است
• درآمد دوم تا 200 میلیون تومان مشمول مالیات 20 درصد
• مابقی درآمد مشمول مالیات 25 درصد است.

حتما بخوانید: منشور کامل مالیات حقوق 1403 | تغییرات و راهنمای جامع

انواع مالیات بر درآمد

انواع مالیات بر درآمد که بطور جداگانه به معرفی و توضحیات آن پرداخته‌ایم:

مالیات بر درآمد اشخاص

مالیات بر درآمد اشخاص نیز به عنوان مالیات بر درآمد شخصی شناخته می‌شود. این نوع مالیات بر درآمد از دستمزد، حقوق و سایر انواع درآمد افراد اخذ می‌شود. این مالیات معمولاً مالیاتی است که دولت وضع می‌کند. به دلیل معافیت‌ها، کسورات و اعتبارات، اکثر افراد بر تمام درآمد خود مالیات پرداخت نمی‌کنند.

مالیات بر درآمد مشاغل

مشاغل نیز دارای مالیات بر درآمد می‌باشند که نحوه محاسبه آن را قبلا بررسی کرده‌ایم. بسته به ساختار کسب‌وکار، شرکت، صاحبان یا سهامداران آن درآمد کسب‌وکار خود را گزارش می‌دهند و سپس هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌ای خود را کسر می‌کنند. به طور کلی، تفاوت بین درآمد کسب‌وکار آنها و هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌ای آنها درآمد مشمول مالیات تجاری آنها محسوب می‌شود.

سؤالات متداول درباره مالیات بر درآمد

1. مالیات بر درآمد چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

مالیات بر درآمد یک نوع مالیات است که بر اساس درآمد سالانه افراد یا کسب‌وکارها محاسبه می‌شود. این مالیات می‌تواند به‌صورت تصاعدی (بسته به میزان درآمد) یا ثابت (برای برخی مشاغل) اعمال شود. برای محاسبه مالیات بر درآمد، درآمد کل منهای کسورات و معافیت‌ها محاسبه و سپس درصد مشخصی از آن به‌عنوان مالیات باید پرداخت شود.

2. چه افرادی مشمول مالیات بر درآمد هستند؟

تمامی افرادی که در یک کشور درآمد دارند، اعم از شاغلین، کارآفرینان و صاحبان کسب‌وکار، مشمول مالیات بر درآمد می‌شوند. در برخی کشورها، مالیات بر درآمد برای افراد بالاتر از یک حد معین یا مشاغل خاص نیز اعمال می‌شود. همچنین، اشخاص حقوقی مانند شرکت‌ها نیز باید مالیات بر درآمد خود را پرداخت کنند.

3. چگونه می‌توان از معافیت‌های مالیاتی بهره‌برداری کرد؟

در بسیاری از کشورها معافیت‌هایی برای کاهش میزان مالیات وجود دارد. به‌عنوان مثال، هزینه‌های پزشکی، هزینه‌های آموزشی یا بهره‌برداری از سرمایه‌گذاری‌های خاص می‌تواند موجب کاهش مالیات شود. برای استفاده از معافیت‌ها، فرد باید اسناد مربوطه را در اظهارنامه مالیاتی خود ذکر کرده و از قوانین و مقررات خاص استفاده کند.

4. مالیات بر درآمد شخصی چگونه محاسبه می‌شود؟

مالیات بر درآمد شخصی معمولاً به‌صورت پلکانی محاسبه می‌شود. به این معنی که درآمد فرد به دسته‌های مختلف تقسیم شده و برای هر بخش نرخ مالیات متفاوتی اعمال می‌شود. به‌عنوان مثال، تا سقف معین از درآمد، مالیات معاف است، سپس برای بخش‌های بعدی درصدی از درآمد مشمول مالیات قرار می‌گیرد.

5. چه مدارکی برای ارسال اظهارنامه مالیاتی مورد نیاز است؟

برای ارسال اظهارنامه مالیاتی، معمولاً نیاز به مدارکی مانند درآمد کل سال، اسناد هزینه‌ها، فاکتورها، رسیدها و در برخی موارد ترازنامه یا صورت سود و زیان شرکت‌ها است. بسته به قوانین هر کشور، ممکن است نیاز به مدارک اضافی مانند گزارش‌های مالیاتی سال‌های گذشته نیز وجود داشته باشد.

6. مالیات بر درآمد کسب‌وکارها چگونه محاسبه می‌شود؟

مالیات بر درآمد کسب‌وکارها معمولاً بر اساس سود خالص شرکت (درآمد کل منهای هزینه‌ها) محاسبه می‌شود. این مالیات می‌تواند به‌صورت درصدی از سود یا به‌صورت مبلغ ثابت بسته به نوع کسب‌وکار و قوانین مالیاتی هر کشور باشد. برخی کسب‌وکارها نیز ممکن است معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی خاص خود را داشته باشند.

7. عواقب عدم پرداخت مالیات بر درآمد چیست؟

عدم پرداخت مالیات بر درآمد می‌تواند به جریمه‌های سنگین، بهره‌برداری از دارایی‌ها، یا حتی پیگرد قانونی منجر شود. بسته به کشور، ممکن است فرد یا کسب‌وکار به پرداخت جریمه‌های اضافی، پرداخت سود تأخیر یا حتی توقیف اموال محکوم شود. لذا رعایت قوانین مالیاتی و پرداخت به موقع مالیات امری ضروری است.

ممنون که با ما همراه بودید! اگر سوال یا نظری دارید، خوشحال می‌شویم آن را در قسمت کامنت‌ها با ما در میان بگذارید. نظرات و پرسش‌های شما برای ما بسیار ارزشمند است و باعث ایجاد گفت‌وگویی مفید می‌شود. منتظر شنیدن نظرات شما هستیم! 🙏😊