قالب برنامه ریزی تولید در اکسل یکی از مفیدترین ابزارها برای برنامه ریزی تولید در زنجیره تامین میباشد. اهمیت برنامه ریزی تولید در اکسل به قدری زیاد است که برخی از شرکتها که از نرم افزار ERP استفاده میکنند هم، از این الگو برای اضافه کردن سفارشهای جدید در صف تولید بهره میبرند. البته که همچنان استفاده از نرم افزارهای برنامه ریزی تولید بهترین و به صرفه ترین راهکار است.
در این مطلب مبانی زمانبندی تولید، اهمیت، ویژگی، اجزا، انواع و کاربرد را مورد بررسی قرار می دهیم و در آخر همین بخش میتوانید قالب اکسل زمانبندی تولید را دانلود کنید.
الگوی برنامه ریزی تولید در اکسل چیست؟
الگوی برنامهریزی تولید در اکسل یک فایل آماده (Template) است که به مدیران و کارشناسان تولید کمک میکند تا سفارشها، ظرفیت خطوط تولید، منابع انسانی و مواد اولیه را در یک جدول ساختاریافته ثبت و مدیریت کنند. بهطور ساده، این قالب همانند یک نقشه راه عمل میکند و نشان میدهد هر سفارش چه زمانی باید شروع و چه زمانی تکمیل شود.
حتما بخوانید: ساختار محصول (BOM) چیست؟ راهنمای کامل مدیران تولید و مهندسی
چرا شرکتها از قالبهای اکسل استفاده میکنند؟
- سادگی و دسترسی آسان: اکثر کارکنان با اکسل آشنا هستند و به نرمافزار اضافی نیاز ندارند.
- انعطافپذیری بالا: میتوان قالب را متناسب با نوع کسبوکار و فرایند تولید شخصیسازی کرد.
- هزینه پایین: استفاده از یک فایل اکسل رایگان یا کمهزینه، برای شرکتهای کوچک و متوسط بهصرفهتر است.
- امکان یکپارچگی با سایر بخشها: میتوان دادههای فروش یا موجودی انبار را بهطور دستی یا نیمهخودکار در قالب وارد کرد.
تفاوت اکسل با نرمافزارهای حرفهای برنامهریزی تولید
هرچند اکسل یک ابزار کاربردی است، اما در مقایسه با نرمافزارهای تخصصی ERP یا نرمافزارهای برنامه ریزی تولید (Production Planning Software) محدودیتهایی دارد:
- اکسل بیشتر مناسب شرکتهای کوچک و متوسط است که حجم تولید پایینتری دارند.
- نرمافزارهای ERP و APS امکانات پیشرفتهتری مانند پیشبینی تقاضا، زمانبندی خودکار تولید، کنترل بلادرنگ موجودی مواد، گزارشگیری هوشمند و شبیهسازی سناریوهای تولید را ارائه میدهند.
- در حالی که اکسل بیشتر به مدیریت دستی و نیمهخودکار متکی است، نرمافزارهای ERP امکان اتوماسیون کامل فرایند تولید را فراهم میکنند.
اهمیت استفاده از قالب برنامه ریزی تولید
استفاده از قالبهای برنامهریزی تولید در اکسل، به سازمانها کمک میکند تا روند تولید را شفافتر، قابلپیگیریتر و کارآمدتر مدیریت کنند. برخی از مهمترین مزایا عبارتاند از:
حتما بخوانید: هزینه سربار و مواد مستقیم در تولید | کلیدهای حسابداری صنعتی
- نظارت بر تحقق اهداف تولید
با ثبت سفارشها و ظرفیت تولید در یک جدول مشخص، مدیران میتوانند بهراحتی میزان دستیابی به اهداف روزانه، هفتگی یا ماهانه را کنترل کنند و انحرافات احتمالی را سریعتر تشخیص دهند. - کمک به تیم فروش در زمانبندی تحویل محصولات
هماهنگی میان واحد تولید و فروش اهمیت زیادی دارد. قالب برنامهریزی تولید این امکان را میدهد که تیم فروش، زمان دقیق تحویل سفارش مشتری را بداند و بتواند اعتماد مشتریان را جلب کند. - مدیریت بهتر منابع انسانی، مواد اولیه و ماشینآلات
با استفاده از این قالبها، برنامهریزی نیروی انسانی برای شیفتها، تخصیص مواد اولیه به سفارشها و حتی زمانبندی استفاده از ماشینآلات سادهتر خواهد شد. این موضوع باعث کاهش اتلاف منابع و افزایش بهرهوری میشود.
قالب برنامه زمان بندی تولید
یک قالب برنامه زمان بندی تولید اکسل، می تواند به روش های زیر به کارکنان تولید کمک کند:
- نظارت بر اهداف تولید روزانه
- مدیریت تحویل سفارشات مشتری طبق جدول زمانبندی معین
- مدیریت کامل بر منابع انسانی و مواد خام سازمان (برنامه ریزی مواد)
- پیکربندی ماشین آلات بر اساس نوع محصول مورد نیاز برای تولید
- نظارت بر مقدار تعادل محصول برای سفارشات خاص در تولید
- آماده شدن تغییر خط تولید پس از اتمام سفارش
ویژگیها و اجزای اصلی یک قالب برنامه ریزی تولید در اکسل
انواع مختلفی از قالبها برای برنامه ریزی تولید Excel وجود دارند که ممکن است کمی با هم فرق داشته باشند. با این حال بسیاری از این قالبهای اکسل، اطلاعات یکسانی را از زاویههای مختلف مورد بررسی قرار دادهاند.
حتما بخوانید: یکپارچگی نرم افزار بهای تمام شده و تولید مناسب صنایع تولیدی
اما به عنوان یک اصول، قالب زمانبندی تولید اکسل باید ویژگیهای زیر را داشته باشد:
- محصول، مقدار و برنامه تحویل آن را توصیف کند.
- ظرفیت تولید در در نظر بگیرد.
- جریان تولید، بر اساس اصول مدیریت عملیات در نظر گرفته شود.
- تاریخ و زمان مشخص را ارائه کند.
برای یک جمع بندی کلی باید موارد زیر در یک قالب زمانبندی تولید آورده شود:
- قرارداد فروش – شماره قرارداد یا کد سفارش که هر پروژه تولیدی را قابل شناسایی میکند.
- نام مشتری – برای ارتباط مستقیم بین تولید و واحد فروش و خدمات مشتریان.
- توضیحات محصول – شامل نوع محصول، مدل، یا ویژگیهای خاص آن.
- وضعیت پرداخت – نمایش اینکه مشتری چه بخشی از مبلغ سفارش را پرداخت کرده یا در انتظار پرداخت است.
- تاریخ تحویل – زمان مقرر برای تحویل محصول به مشتری.
- مقدار کل / باقیمانده – مقایسه تعداد کل سفارش با مقدار تولید شده و میزان باقیمانده.
- تعداد ماشینآلات – ماشینآلات یا خطوط تولید اختصاص یافته برای سفارش.
- تاریخ شروع / پایان تولید – مشخصکننده بازه زمانی برنامهریزی شده برای اجرای سفارش.
- تعداد روزهای باقیمانده – کمک به پایش میزان پیشرفت تولید در مقایسه با زمان تحویل.
- توضیحات تکمیلی – برای ثبت هرگونه یادداشت مدیریتی، تغییرات یا نکات ویژه در سفارش.
اضافه کردن این ستونها باعث میشود قالب شما تنها یک جدول ساده نباشد، بلکه به یک ابزار عملیاتی برای مدیریت کل فرایند تولید تبدیل شود.
انواع قالب برنامه ریزی تولید
همانطور که پیشتر گفتیم، ممکن است قالبهای مختلفی برای فرایند برنامه ریزی تولید وجود داشته باشد. ما در اینجا سعی کردیم بهینهترین و جامعترین قالب برنامه ریزی تولید در اکسل را برای دانلود ارائه کنیم. در ادامه 4 مدل قالب اکسل برنامه ریزی تولید را برای دانلود قرار داده ایم:
برنامه ریزی تولید روزانه یا هفتگی
برنامههایی که تولید را در مقادیر روزانه یا هفتگی زمانبندی میکنند رابطه نزدیکی با تولید دارند. در این برنامهها تیم تولید میتواند هر سفارش را ببیند و منبع را برای سفارشهای بعدی مدیریت کند. مهمتر از همه، میتوانید برای پیکربندی تنظیمات خط تولید، طبق سفارش جدید برنامه ریزی کنید. بنابراین تیم، تولید، مدیریت و تغییرات محصول را به صورت روزانه زیر نظر میگیرند.
برنامه ریزی تولید برای شیفت های مختلف
طبقهبندی تولید عموما شامل 2 یا 3 شیفت کاری میباشند. بنابراین هر شیفت باید محول متفاوتی را تولید کند. مدیریت فعالیتهای تولید برای شیفتهای مختلف با استفاده از قالب برنامه ریزی تولید شیفت اکسل انجام میشود.
الگوی برنامه ریزی تولید مشتری
بسیاری از شرکتها قراردادهای بلند مدت را با مشتریان خود دارند و همین موضوع باعث میشود تا روزانه طیف مختلفی از محصولات را برای مشتریان خاص تولید کنند. همچنین برخی از مشتریان به کیفیت حساس هستند و برای تولید محصولات مورد نیاز آنها، دقت بیشتری لازم است. در چنین شرایطی قالب اکسل برنامه ریزی تولید مشتری مفید است.
مراحل ایجاد یک قالب برنامه ریزی تولید در اکسل
قبلا در مورد انواع برنامه ریزی تولید در مقالات شُماران مطلبی منتشر کرده بودیم. همانطور که در اینجا گفته شد ممکن است برنامه ریزی تولید در مجموعههای مختلف، با هم تفاوتهایی داشته باشند و این موضوع باعث شده تا شرح ایجاد قالب برنامه ریزی تولید را ارائه کنیم تا نیاز شما به صورت کامل برطرف شود.
ساخت یک قالب زمانبندی تولید در اکسل کار پیچیدهای نیست، اما اگر طبق یک ساختار مشخص پیش بروید، فایل شما بسیار کاربردیتر خواهد شد. مراحل اصلی عبارتاند از:
- ثبت اطلاعات پایه سفارش و تولید
- در بالای فایل، بخش مشخصی برای جزئیات کلیدی قرار دهید: نام مشتری، شماره سفارش، نوع محصول، تعداد موردنیاز و تاریخ تحویل.
- این اطلاعات به شما کمک میکند همه سفارشها در یک نگاه قابل شناسایی باشند.
- تعریف ستون اصلی مدیریت تولید
- ستونهای پایه را برای ثبت دادههای کلیدی در نظر بگیرید:
- نام ماشینآلات مورد استفاده
- کمیت (تعداد تولید)
- زمان کار موردنیاز
- وظایف و مسئول هر مرحله
- این ستونها بهنوعی هسته اصلی قالب شما هستند.
- ستونهای پایه را برای ثبت دادههای کلیدی در نظر بگیرید:
- افزودن ستونهای مربوط به فرآیند و کنترل کیفیت
- برای مدیریت دقیقتر تولید، ستونهای دیگری به جدول اضافه کنید، مثل:
- مرجع مواد اولیه یا شماره بچ (Lot Number)
- وضعیت انبار یا موجودی مواد
- کنترل کیفیت و بازرسی
- استانداردهای ایمنی یا الزامات ویژه تولید
- این بخش باعث میشود قالب شما فقط یک جدول ساده نباشد، بلکه واقعاً ابزار مدیریت تولید شود.
- برای مدیریت دقیقتر تولید، ستونهای دیگری به جدول اضافه کنید، مثل:
- تعریف تاریخها و زمانبندی
- ستونهایی مثل تاریخ شروع، تاریخ پایان، تعداد روز باقیمانده و وضعیت انجام کار را اضافه کنید.
- این اطلاعات به تیم تولید کمک میکند سفارشها را بر اساس اولویت زمانبندی و مدیریت کند.
- ایجاد بخش گزارشگیری و پیگیری
- در انتهای فایل، ستون یا شیتی برای گزارشگیری قرار دهید (مثلاً درصد پیشرفت هر سفارش یا وضعیت تحویل).
- این کار باعث میشود فایل اکسل هم برای مدیران و هم برای تیم تولید قابل استفاده باشد.
نمونه جدول برنامه ریزی تولید
نمونه جدول برنامه ریزی تولید ابزاری است که به مدیران و تیمهای تولید کمک میکند سفارشها، منابع و زمانبندی خطوط تولید را بهصورت منظم و قابل پیگیری مدیریت کنند. یک جدول استاندارد معمولاً شامل ستونهایی است که اطلاعات زیر را ثبت میکنند:
- شماره یا کد سفارش
- نام مشتری
- نوع محصول و توضیحات تکمیلی
- وضعیت پرداخت و تحویل
- مقدار کل و میزان باقیمانده
- ماشینآلات و تجهیزات مورد استفاده
- تاریخ شروع و پایان تولید
- تعداد روزهای باقیمانده برای تکمیل سفارش
مشاهده محصول: با نرم افزار BPMS، سازمان شما به ابزار قدرتمندی دست پیدا میکند که فرایندهای پیچیده و زمانبر را به سرعت و دقت خودکار میکند، خطاها را کاهش میدهد و امکان کنترل کامل روی هر مرحله از کارها را فراهم میکند؛ نتیجه؟ بهرهوری واقعی، صرفهجویی در هزینهها و تصمیمگیریهای هوشمندانه که به سرعت تفاوت را در عملکرد سازمانتان نشان میدهد.
استفاده از این جدول باعث میشود تیم تولید بتواند:
- پیشرفت هر سفارش را لحظهای پایش کند
- منابع و مواد اولیه را بهینه تخصیص دهد
- برنامه تولید روزانه، هفتگی یا ماهانه را دقیق مدیریت کند
نکته کاربردی: میتوانید چند نمونه جدول با سطح جزئیات متفاوت داشته باشید؛ برای مثال یک جدول ساده برای شرکتهای کوچک و یک جدول جامع برای سازمانهای بزرگ با چندین شیفت و خط تولید.
نمونه جدول برنامه ریزی تولید (Excel Template)
| شماره سفارش | مشتری | محصول | تاریخ تحویل | مقدار کل | مقدار تولید شده | مقدار باقیمانده | وضعیت سفارش |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 001 | الف | A | 2025-08-22 | 100 | 40 | 60 | در حال تولید |
| 002 | ب | B | 2025-08-25 | 200 | 50 | 150 | در حال تولید |
| 003 | ج | C | 2025-08-24 | 150 | 70 | 80 | آماده تحویل |
| 004 | د | D | 2025-08-26 | 300 | 120 | 180 | در حال تولید |
گزینهها و ستونهای تکمیلی که میتوان اضافه کرد:
- تاریخ شروع تولید:
- برای نمایش تاریخ واقعی شروع تولید هر سفارش
- میتوان فاصله زمانی تولید تا تاریخ تحویل را بررسی کرد
- تعداد روزهای باقیمانده:
- با فرمول: تاریخ تحویل – امروز
- برای اطلاع سریع از سفارشهایی که نزدیک موعد تحویل هستند
- ماشینآلات یا خط تولید اختصاصی:
- مشخص میکند هر سفارش در کدام خط تولید یا با کدام ماشینآلات انجام میشود
- کمک به مدیریت منابع و زمانبندی شیفتها
- مسئول تولید:
- نام فرد یا تیمی که مسئول تولید سفارش است
- مناسب برای پیگیری عملکرد و پاسخگویی
- وضعیت پرداخت یا مالی:
- پرداخت کامل، ناقص، یا پیش پرداخت
- کمک به مدیریت مالی و اولویتبندی سفارشها
- اولویت تولید:
- بالا، متوسط، کم
- بر اساس اهمیت سفارش، مشتری یا تأخیرهای قبلی
- نوع سفارش یا دستهبندی محصول:
- مثلا سفارش عادی، فوری، ویژه
- کمک به برنامهریزی منابع و کنترل تولید
- توضیحات تکمیلی:
- نکات خاص مثل نیاز به بازرسی کیفیت، تغییر خط تولید، بستهبندی خاص
- پیشرفت تولید (%):
- محاسبه شده از فرمول: (مقدار تولید شده ÷ مقدار کل) × 100
- نمایشی مناسب برای داشبورد
نمونه داشبورد برنامه ریزی تولید
نمونه داشبورد برنامه ریزی تولید یک ابزار بصری و تحلیلی است که به مدیران اجازه میدهد در یک نگاه وضعیت کل تولید را مشاهده کنند. داشبورد میتواند شامل نمودارها و شاخصهای کلیدی عملکرد (KPI) زیر باشد:
مشاهده محصول: آیا میخواهید تمامی KPIهای مدیریتی خود را در یک نگاه مشاهده کنید؟ نرم افزار داشبورد مدیریتی تحت وب با قابلیت هوش تجاری، به شما این امکان را میدهد که بهطور لحظهای و دقیق عملکرد سازمان را تحلیل و تصمیمات بهینه بگیرید. همین الان این ابزار قدرتمند را کشف کنید!
- پیشرفت تولید بهصورت درصدی
- تعداد سفارشات در حال اجرا و تکمیل شده
- موجودی مواد اولیه و میزان مصرف شده
- وضعیت خطوط تولید و ظرفیت هر ماشینآلات
- سفارشات نزدیک به موعد تحویل یا تأخیرها
مزایای داشبورد برنامه ریزی تولید
- تصمیمگیری سریع: مدیران میتوانند فوراً مشکلات احتمالی را شناسایی و رفع کنند.
- شفافیت: تمامی بخشهای تولید بهصورت یکپارچه و قابلمشاهده هستند.
- کنترل منابع: امکان بررسی دقیق استفاده از مواد و ماشینآلات
نکته کاربردی: داشبورد را میتوان با ابزارهایی مثل اکسل، Power BI یا نرمافزار ERP طراحی کرد. حتی با قالبهای آماده اکسل هم میتوان داشبوردهای ساده اما موثر ایجاد کرد.
مزایا و محدودیتهای استفاده از اکسل در برنامهریزی تولید
استفاده از قالبهای اکسل برای برنامهریزی تولید در بسیاری از شرکتها رایج است. این روش مزایای قابل توجهی دارد، اما در کنار آن محدودیتهایی هم وجود دارد:
مزایای اکسل در برنامه ریزی تولید
- سادگی و دسترسی آسان: تقریباً همه کارکنان با اکسل آشنایی دارند و به نرمافزار جدیدی نیاز نیست.
- انعطافپذیری بالا: میتوان جداول و ستونها را بهسادگی مطابق نیاز سازمان شخصیسازی کرد.
- هزینه پایین: برای کسبوکارهای کوچک و متوسط یک راهکار اقتصادی است.
محدودیتهای اکسل در برنامه ریزی تولید
- خطای انسانی بالا: ورود و مدیریت دستی دادهها احتمال خطا را افزایش میدهد.
- دشواری مدیریت در مقیاس بزرگ: در سازمانهایی با حجم سفارش بالا، کنترل دادهها پیچیده و زمانبر میشود.
- محدودیت در گزارشگیری و تحلیل: اکسل برای تحلیلهای پیشرفته و داشبوردهای مدیریتی مناسب نیست.
- نبود یکپارچگی با سایر بخشها: دادههای فروش، انبار و مالی باید بهصورت دستی وارد شوند.
اگرچه اکسل میتواند در برنامهریزی تولید به شرکتهای کوچک و متوسط کمک کند، اما برای سازمانهای بزرگ یا مجموعههایی که به مدیریت یکپارچه و دقیق تولید نیاز دارند، بهترین راهکار استفاده از نرمافزار ERP با ماژول برنامه ریزی تولید است.
در این زمینه، نرم افزار ShAuto ERP شُماران سیستم بهعنوان یکی از کاملترین و تخصصیترین راهکارهای ایرانی، امکانات پیشرفتهای همچون:
- زمانبندی تولید بهصورت خودکار
- مدیریت مواد اولیه و موجودی انبار
- کنترل کیفیت و ردیابی محصول
- یکپارچگی با سیستمهای مالی، فروش و زنجیره تأمین
را در اختیار سازمانها قرار میدهد. به همین دلیل، اگر به دنبال جایگزینی حرفهای و مطمئن برای اکسل هستید، شُماران سیستم بهترین انتخاب برای شماست.
سخن پایانی …
برنامه ریزی تولید در اکسل میتواند برای بسیاری از شرکتها، بهویژه کسبوکارهای کوچک و متوسط، ابزاری ساده و در عین حال کاربردی برای مدیریت سفارشها، منابع و زمانبندی باشد. با این حال، باید در نظر داشت که این روش محدودیتهایی دارد و در مقیاسهای بزرگتر، احتمال بروز خطا و دشواری در مدیریت دادهها افزایش مییابد.
شرکت شُماران سیستم با تجربهای نزدیکه به 4 دهه، یکی از برترینهای صنعت فناوری اطلاعات در ایران است که به کسبوکارها و سازمانها کمک میکند تا با بهرهگیری از راهحلهای نرمافزاری و سختافزاری نوآورانه، عملکرد خود را به بالاترین سطح ممکن برسانند؛
“همراه شما در مسیر رشد و تحول دیجیتال، شُماران سیستم
به همین دلیل، سازمانهایی که به دنبال دقت بیشتر، اتوماسیون فرایندها و یکپارچگی بین واحدهای مختلف هستند، بهتر است از نرمافزار ERP با ماژول برنامهریزی تولید استفاده کنند. در این میان، ERP شُماران سیستم بهعنوان یک راهکار بومی، جامع و تخصصی میتواند بهترین گزینه برای ارتقای بهرهوری و مدیریت هوشمند تولید در سازمانها باشد.
❓سوالات متداول درباره برنامه ریزی تولید در اکسل
- برنامهریزی تولید در اکسل برای چه شرکتهایی مناسب است؟
- اکسل بیشتر برای شرکتهای کوچک و متوسط مناسب است؛ جایی که تعداد سفارشها و حجم تولید محدود است و میتوان با چند جدول ساده، روند تولید را مدیریت کرد.
- تفاوت اکسل با نرمافزار ERP در برنامهریزی تولید چیست؟
- اکسل یک ابزار ساده و دستی برای ثبت و پیگیری سفارشهاست، اما نرمافزار ERP امکان مدیریت یکپارچه تولید، انبار، فروش و مالی را بهصورت هوشمند و خودکار فراهم میکند.
- آیا میتوان از یک قالب اکسل برای همه انواع تولید استفاده کرد؟
- خیر. هر صنعت و هر شرکت نیازهای متفاوتی دارد. قالب اکسل باید متناسب با نوع محصول، ظرفیت خطوط تولید و فرآیندهای سازمان شخصیسازی شود.
- بهترین جایگزین اکسل برای برنامهریزی تولید چیست؟
- بهترین گزینه، استفاده از نرمافزار ERP با ماژول برنامهریزی تولید است. این نرمافزارها علاوه بر زمانبندی خودکار، مدیریت منابع و کنترل کیفیت، امکان یکپارچگی کامل با سایر بخشهای سازمان را نیز فراهم میکنند. در ایران، ERP شُماران سیستم یکی از معتبرترین و کاملترین انتخابها در این حوزه است.
1 نظر
مجید طزری
عالی