حسابداری صنعتی یا بهای تمام شده زیرمجموعه‌ای مهم از حسابداری مدیریت است که به مدیران ارشد شرکت برای اخذ تصمیم‌های صحیح در جهت فروش، تولید، توسعه کسب و کار و … کمک خواهد کرد. بهای تمام شده یا حسابداری صنعتی که در شرکت‌های تولیدی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، با هدف بدست آوردن بهای تمام شده هر واحد محصول و محاسبه دقیق سود و هزینه‌های ناشی از تولید محصول می‌باشد. حسابداری صنعتی یکی از اصول حسابداری است که در کسب و کارهای متفاوت مورد استفاده قرار می‌گیرد. محاسبه بهای تمام شده از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که با محاسبه دقیق و تحلیل آن، علاوه بر مدیریت هزینه‌ها، می‌توانید برنامه‌ریزی دقیقی برای آینده سازمان خود داشته باشید.
وظیفه حسابداری بهای تمام شده
تهیه گزارش هایی از جزئیات تولید، مراکز هزینه و مقدار مصرف مواد و سایر عواملی که در تولید یک محصول نقش دارند، از جمله وظایف سیستم اتوماسیون اداری است. یکی دیگر از وظایف حسابداری بهای تمام شده، ارائه راهکارهایی برای کاهش هزینه و رساندن هزینه های تولید به سطحی معقول است.
فردی که در زمینه حسابداری بهای تمام شده آموزش های لازم را دیده باشد، اطلاعات مربوط به هزینه‌ها را جمع آوری کرده و بهای تمام شده محصولات را بدست خواهد آورد؛ همچنین این فرد توانایی تجزیه و تحلیل گزارش های آماده شده را داشته، تا راه حل هایی را برای کاهش بهای تمام شده تولیدات بیان کند.
ضرورت محاسبه بهای تمام شده
یک ابزار مهم برای مدیران سازمان ها، حسابداری بهای تمام شده است که با نام حسابداری صنعتی نیز شناخته می شود. اهمیت بهای تمام شده به این خاطر است که مدیران می توانند بهای تمام شده تولیدات یا کالاهای فروش رفته یا خریداری شده را محاسبه کنند.
با توجه به اینکه از حسابداری بهای تمام شده در شرکت‌های تولیدی و صنعتی استفاده می کنند، به آن حسابداری صنعتی نیز می گویند. به دلیل وجود بازارهای رقابتی در دنیا، اهمیت حسابداری بهای تمام شده بیشتر از قبل شده است. اطلاع از بهای تمام شده یک محصول برای مدیران سازمان ها از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که آنها می توانند برای آینده کاری خود برنامه ریزی‌های دقیق داشته باشند. واضح است که اگر مدیران گزارش و اطلاعات درست از هزینه ها نداشته باشند، با مشکلات متعددی در تصمیم‌گیری‌های مالی خود مواجه می شوند. به صورت کلی ضرورت محاسبه بهای تمام شده در این است که سازمان ها از بها و سود هر واحد محصول اطلاعات کافی داشته باشند.
کاربرد حسابداری بهای تمام شده
حسابداری بهای تمام شده از جزئیات تولید و مراکز ایجاد هزینه، گزارش هایی را ایجاد می کند تا در اختیار مدیران قرار گیرد و آنها بتوانند برای پیشرفت سازمان، بهترین تصمیم ها را بگیرند.
بخش های اصلی حسابداری بهای تمام شده
حسابداری صنعتی از سه بخش اصلی تشکیل شده است که شامل مواد، دستمزد و سربار است و هر کدام از اینها به بخش های دیگر نیز تقسیم بندی می شوند. در ادامه هر کدام از این بخش ها را به صورت مختصر توضیح خواهیم داد.
- مواد: اطلاعاتی در رابطه با مواد مصرف شده (حسابداری انبار)
- دستمزد مستقیم: حقوق کارگران حق تولید (حقوق و دستمزد)
- هزینه های سربار تولید: اطلاعاتی در رابطه با هزینه های تولید (تسهیم هزینه ها)
به صورت کلی هزینه حسابداری بهای تمام شده به دو بخش مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شود. هر آنچه که در تولید یک محصول قابل مشاهده باشد را مستقیم، و هر آنچه که قابل مشاهده نباشد را غیر مستقیم گویند.
شرکت شماران سیستم بیش از سه دهه تجربه درخشان را در زمینه طراحی، تولید، استقرار و پیاده سازی نرم افزار جامع و یکپارچه در حوزه های مالی، اداری، بازرگانی، تولید و مهندسی پشت سر گذاشته است و بیشترین پیاده سازی بهای تمام شده را در کشور و در صنایع مختلف داشته است.
از جمله نرم افزارهای شماران، نرم افزار بهای تمام شده برنا است که در جهت رفع دغدغه های مدیران سازمان ها تولید شده است.
نقش هزینه یابی در حسابداری بهای تمام شده
قبل از اینکه نقش هزینه یابی در حسابداری بهای تمام شده را مورد بررسی قرار دهیم، بهتر است با تعریف هزینه یابی آشنا شویم. هزینه یابی به معنی دسته بندی هزینه‌ها برای قیمت تمام شده محصولات می باشد که روشی است برای تهیه گزارشات مربوط به تولید یک کالا و ثبت آنها. اگر هزینه یابی به درستی صورت نگیرد، نمی توانیم علت ایجاد هزینه را پیدا کنیم که در نهایت باعث ایجاد مشکلاتی در نحوه مصرف و کنترل هزینه ها خواهد شد. به صورت کلی، هزینه یابی در حسابداری بهای تمام شده شامل موارد زیر می باشد:
- تعیین بهای تمام شده برای ارائه یک محصول یا خدمات
- تعیین بهای تمام شده برای ساخت و در نهایت تولید محصول
- برنامه ریزی و پیدا کردن راه حلی برای مدیریت هزینه ها
همانطور که ذکر شد، علت اهمیت بهای تمام شده به این دلیل است که با محاسبه بهای تمام شده، اطلاعات مفیدی در اختیار مدیران سازمان‌ها قرار خواهد گرفت که آنها می توانند از اطلاعات بدست آمده برای اتخاذ تصمیمات درست در جهت بهبود عملکرد سازمان، شرکت در مناقصه ها و … استفاده کنند.
پس هزینه یابی به معنی تعیین بهای تمام شده کالاها یا خدماتی است که سازمان ها به کاربران ارائه می دهند؛ هزینه یابی انواع مختلفی دارد که می توانید با توجه به نوع فعالیت خود اقدام به پیاده سازی هر کدام از آنها نمایید. انواع هزینه یابی در حسابداری بهای تمام شده عبارتند از:
- هزینه یابی سنتی
- هزینه یابی بر مبنای هدف
- هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC)
- هزینه یابی بر مبنای حجم تولید
- هزینه یابی با توجه به چرخه عمر یا زندگی محصول
انواع بهای تمام شده در حسابداری
حال که با مفهوم بهای تمام شده آشنا شدیم، وقت آن رسیده که با انواع بهای تمام شده در حسابداری آشنا شویم. در ادامه انواع بهای تمام شده را نام برده و هر یک را به اختصار برای شما توضیح خواهیم داد.
بهای تمام شده مستقیم و غیر مستقیم
هر هزینه‌ای که برای تولید یک محصول انجام می گیرد یا بر فعالیت‌های مجموعه تاثیر می گذارد، در دسته هزینه‌های مستقیم قرار دارد و هر هزینه ای که نتوانیم به صورت مستقیم برای فعالیت‌های سازمان در نظر بگیریم، در رده بهای تمام شده غیر مستقیم قرار خواهد گرفت.
اقلام تفاضلی بهای تمام شده
در این نوع از بهای تمام شده، مدیران سازمان می توانند تصمیمات درستی را اتخاذ نمایند؛ همچنین با استفاده از این روش می توان هزینه تمام شده برای وارد کردن محصول را با تولید همان محصول مقایسه کرد.
بهای تمام شده قابل کنترل و غیر قابل کنترل
با استفاده از این نوع از بهای تمام شده، مدیران هر بخش می توانند هزینه محصولاتی که به بخش آنها مرتبط است را کنترل کنند؛ به همین دلیل به آن بهای تمام شده قابل کنترل می گویند. در طرف مقابل، اگر این هزینه ها برای مدیران هر سطح قابل کنترل نباشد، در دسته بهای تمام شده غیر قابل کنترل قرار می‌گیرند.
بهای تمام شده اختیاری
همانطور که از اسم این نوع بهای تمام شده مشخص است، هزینه هایی را که بتوان برای مدتی مشخص حذف نمود، در دسته بهای تمام شده اختیاری قرار خواهند گرفت. هزینه های مربوط به آگهی، تبلیغات سازمان یا هزینه های مربوط به آموزش کارکنان و …، شامل بهای تمام شده اختیاری می باشند.
بهای تمام شده فرصت از دست رفته
این نوع از بهای تمام شده برای زمانی است که شرکتی سرمایه خود را با سودی مشخص در بازار سرمایه گذاری کرده اما در همان زمان، فرصتی برای سرمایه گذاری او با سود بیشتر وجود دارد که در این حالت، فرصت دوم برای سازمان مورد نظر به عنوان یک فرصت از دست رفته می باشد.
شماران سیستم با ارائه نرم افزار یکپارچه، در جهت بهبود عملکرد و ارائه تصویری جامع و دقیق از فرایندهای سازمان، به مدیران در جهت تصمیم گیری هدفمند کمک خواهد کرد.
انواع حسابداری در بهای تمام شده
در بخش قبلی با انواع بهای تمام شده در حسابداری آشنا شدیم، حال وقت آن رسیده که انواع حسابداری در بهای تمام شده را مورد بررسی قرار دهیم که شامل موارد زیر می باشد:
- حسابداری بهای تمام شده استاندارد: برای مقایسه کارایی استفاده از نیروی انسانی یا مواد اولیه مورد نیاز برای تولید کالا و…، از نسبت هایی در حسابداری استاندارد استفاده می کنند که به آن تجزیه و تحلیل واریانس می گویند.
- بهای تمام شده حاشیه ای: این نوع ساده شده از حسابداری بهای تمام شده، برای بررسی هزینه فروش یک محصول یا خدمات، سود، میزان فروش و سایر موارد مورد استفاده قرار می گیرد. بهای تمام شده حاشیه ای به مدیران کمک می کند تا با انجام کارهای لازم و ایجاد تغییرات مورد نیاز در فعالیت های خود، به نتایجی که مد نظر دارند برسند.
- بهای تمام شده بر مبنای فعالیت: در این نوع از حسابداری در بهای تمام شده، سیستمی برای بررسی و تاثیر فعالیت ها بر هزینه های مجموعه وجود دارد تا با شناسایی فعالیت های عمده، یک هزینه سربار به فعالیت مربوطه اختصاص دهد.
مهمترین ایرادات سیستم های سنتی در محاسبه بهای تمام شده
برای محاسبه بهای تمام شده می توان از دو روش نوین و سنتی استفاده کرد که محاسبه بهای تمام شده در روش سنتی دارای اشکالاتی است که منجر به ضعیف شدن عملکرد سازمان ها خواهد شد. در این بخش می خواهیم برخی از ایرادات سیستم های سنتی در محاسبه بهای تمام شده را مورد بررسی قرار دهیم.
- در سیستم محاسبه بهای تمام شده به روش سنتی، هزینه کار مستقیم، ارزش خود را از دست داده است.
- سیستم های سنتی برای سازمان های بسیار بزرگ پاسخگو نیستند.
- اطلاعات به صورت دقیق و صحیح ارائه داده نمی شود.
- روابط بین هزینه ها اگر از یک مبنای تخصیص استفاده شود قابل شناسایی نیست.
تفاوت حسابداری مالی و حسابداری بهای تمام شده
فرایندهایی مانند خلاصه سازی، گزارش تمامی معاملات انجام شده در یک کسب و کار و ثبت آنها، به حسابداری مالی معروف است که تصویری دقیق از عملکرد سازمان و وضعیت مالی آن ارائه می دهد. در مقابل حسابداری بهای تمام شده وجود دارد که هزینه های یک شرکت برای تولید یک محصول را محاسبه می کند تا مدیران سازمان برای تولید کالاها، برنامه مشخصی داشته باشند. در حسابداری صنعتی یا همان حسابداری بهای تمام شده، ابتدا عملیات ها اندازه گیری می‌شوند، سپس هزینه‌ها به طور جداگانه برای مقایسه نتیجه های نهایی در قسمت خروجی مورد استفاده قرار می گیرند تا برای مدیریت بهتر شرکت ها در عملکردهای مالی استفاده شوند.
جمع بندی
در این مقاله سعی کردیم به صورت کامل بهای تمام شده، انواع آن و هر آنچه که در این زمینه به شما کمک خواهد کرد را مورد بررسی قرار دهیم. اگر همچنان در این زمینه ابهامی برای شما وجود دارد، می توانید در بخش نظرات از ما بپرسید تا کارشناسان ما در اسرع وقت به شما پاسخ دهند. شماران سیستم با بیش از سه دهه تجربه در زمینه تولید نرم افزارهای حسابداری خدماتی، بازرگانی و تولیدی یا صنعتی (بهای تمام شده) آماده ارائه خدمات به شما عزیزان می باشد.
