نرم‌افزار شماران سیستم تنها نرم‌افزار موجود در بازار است که در بستر یکپارچه ارائه می‌گردد و به‌صورت بسته نرم‌افزاری برمبنای ثبت عملیات واقعی تولید به شرکت‌های تولیدی عرضه‌شده است؛ این نرم‌افزار علاوه بر بهای تمام‌شده محصولات قادر است کالاهای نیم ساخته را نیز به تفکیک مواد، دستمزد و سربار در ماه‌های مختلف سال محاسبه و گزارش کند و گزارش‌های حسابداری صنعتی بدون کوچک‌ترین مغایرتی با گزارشات حسابداری مالی، فروش، انبار، خرید، سفارشات به‌صورت ماهانه و سالانه و بر اساس روش دائمی ثبت موجودی‌ها در اختیار مدیران قرار می‌گیرد.
دیدگاه حاکم بر بسته نرم‌افزاری حسابداری صنعتی شرکت شماران سیستم دیدگاه عملیاتی بوده و روش مورد استفاده در محاسبات نیز روش نرمال است که بر اساس درخواست مشتری با توجه به ایجاد زیرساخت‌ها و بستر محاسبه حسابداری صنعتی بر مبنای فعالیت قابلیت پیاده‌سازی حسابداری صنعتی بر مبنای این روش نیز وجود دارد.
یکی از پارامتر های اصلی درمحاسبه بهای تمام شده سربار است که در این مقاله به روش اجرایی محاسبه تسهیم سربار در نرم افزار شماران سیستم خواهیم پرداخت.
مفهوم سربار:
کلیه هزینه‌هایی که در جریان تولید اتفاق می‌افتد اما نمی‌توان آن‌ها را به‌طور مستقیم و مشخص به اقلامی از تولید یا محصولی خاص اختصاص داد به‌عنوان سربار کارخانه یا سایر هزینه‌ها ی تولید شناخته می‌شوند نمونه‌های مشخص این هزینه‌ها؛ مواد غیرمستقیم تولید، دستمزد غیرمستقیم، هزینه تعمیرات و هزینه‌های استهلاک ماشین‌آلات، هزینه بیمه و سایر مواد مشابه است.
ارتباط هزینه‌های سربار با مراکز هزینه:
مرکز هزینه: بخش‌هایی از یک واحد تولیدی که به ساخت محصول و یا به ارائه خدمات اشتغال داشته باشد، یک مرکز هزینه است و به سه بخش:
1-تولیدی
2- خدماتی
3-اداری فروش
طبقه‌بندی می‌شوند.
در محاسبه سربار عمدتا دوایر تولیدی و خدماتی نقش دارند
مراکز و یا دوایر تولیدی:
دوایری هستند که مستقیماً به تولید محصول اشتغال دارند.
به‌عنوان‌مثال:
ریسندگی، بافندگی، رنگرزی، یک مرکز هزینه دریک کارخانه پارچه‌بافی است؛
و دایره رنگرزی، یک مرکز هزینه دریک واحد تولیدی سازنده لوازم‌خانگی است.
دوایر خدماتی
دوایری هستند که مستقیماً به تولید محصول اشتغال ندارند. ولی خدماتی براي دوایر تولیدی و دیگر دوایر خدماتی، انجام می‌دهند.
به‌عنوان‌مثال، می‌توان از دوایری مانند، دایره کارگزینی، دایره تعمیرات، رستوران و حسابداری نام برد.
مبانی تسهیم:
انتخاب مبنایی مناسب، برای تسهیم هزینه‌های عمومی کارخانه به دوایر استفاده‌کننده از این هزینه‌ها، کار آسانی نیست و تا حدودی به شرایط واحد تولیدی ونیز به سیستم حسابداری بهای تمام‌شده بستگی دارد.
نحوه انتخاب مبانی تسهیم سربار در نرم‌افزار شماران سیستم:
انواع روش تسهیم:
تسهیم اولیه عبارت است از:
سرشکن کردن هزینه‌های غیرمستقیم به مراکز هزینه، اعم از دوایر تولیدی و دوایر خدماتی؛ براساس مبناهای مناسب برای هر دایره تولیدی و هر دایره خدماتی، ستونی درنظرگرفته می‌شود،
و پس از تسهیم تمام هزینه‌های غیرمستقیم به دوایر تولیدی و دوایر خدماتی، جمع هریک از ستون‌ها به‌طور جداگانه به دست می‌آید که نشان‌دهنده
سهم هر دایره تولیدی و خدماتی از هزینه‌های غیرمستقیم خواهد بود.
در نرم‌افزار شماران فرآیند تسهیم اولیه سربار از طریق ثبت اسناد و عملیات به‌طور مکانیزه صورت می‌پذیرد.
تسهیم ثانویه:
تسهیم ثانویه عبارت است از سرشکن کردن هزینه‌های دوایر خدماتی به دوایر تولیدی با انتخاب مبنایی مناسب.
واحدهای خدماتی مستقیماً به واحدهای تولیدی وابسته‌اند؛ پس هزینه‌های مصرف‌شده در دوایر خدماتی فقط به واحدها و دوایر تولیدی مربوط می‌شود.
بر اساس تعریف تسهیم ثانویه، باید هزینه‌های مصرف‌شده در دوایرخدماتی به نحوی به واحدهای تولیدی سرشکن گردد که هزینه‌های این دوایر به صفر برسد.
تسهیم ثانویه به روش مستقیم:
در این روش، فرض بر این است که دوایر خدماتی به یکدیگر سرویس نمی‌دهند و یا اگر مبادله سرویس هم صورت گیرد، آنقدر ناچیز است که می‌توان از آن صرف‌نظر نموده، در این صورت هزینه هریک از دوایر خدماتی در تسهیم ثانویه مستقیماً و با استفاده از مبنایی مناسب فقط به دوایر تولیدی سرشکن می‌گردد.
در این روش چون اثر خدمات متقابل دوایر خدماتی درنظرگرفته نمی‌شود، نتایج حاصل از روش تسهیم مستقیم چندان دقیق و معقول نیست.
به‌کارگیری روش یک‌طرفه به این شرط است که بعضی از دوایر خدماتی به طوریک‌طرفه به دیگر دوایر خدماتی سرویس بدهند ولی از آن دوایر سرویس نگیرند و یا چنانچه سرویس هم دریافت می‌نمایند، به لحاظ مبلغ آنقدر ناچیز باشد که بتوان آن‌ها نادیده گرفت.
تسهیم ثانویه به روش یک‌طرفه:
در این روش، از خدمات بعضی ازدوایرخدماتی به دیگر دوایر خدماتی به علت کم‌اهمیت بودن آن، صرف‌نظر و هزینه آن دایره خدماتی، به‌صورت یک‌طرفه به دوایر تولیدی و سایر دوایر خدماتی سرشکن می‌گردد.
تسهیم ثانویه به روش دوطرفه (متقابل)
در این روش، خدماتی را که دوایر خدماتی برای یکدیگر انجام می‌دهند به‌طور دقیق درنظرگرفته شده؛ و در محاسبات منظور می‌گردد.
نحوه‌ی عمل به این صورت است که هزینه هر دایره خدماتی به دوایرتولیدی و سایر دوایر خدماتی سرشکن می‌گردد.
به همین دلیل، استفاده از تسهیم ثانويه به روش دوطرفه اگرچه نتایج دقیق و قابل قبولی به دست می‌دهد، ولی
مستلزم محاسبات پیچیده و طولانی خواهدبود.
امکان تسهیم سربار با تمامی روش‌ها در نرم‌افزار شماران وجود دارد.
مقایسه روش‌های فوق:
روش مستقیم نسبت به دو روش دیگر مقرون به‌صرفه‌تر بوده و روش ساده‌تری نسبت به دو روش دیگر است، اما قابلیت اتکای اطلاعات را از بین می‌برد.
روش یک‌طرفه نتیجه‌ای تقریبی داشته و معمولاً گرایش بیشتری به سمت روش مستقیم دارد و اغلب برای مراکزی کاربرد دارد که میزان خدماتی که به سایر مراکز ارائه می‌دهند به مراتب بیشتر از خدماتی است که دریافت می‌نمایند.
در روش متقابل یا ریاضی محاسبات به شدت پیچیده بوده اما بسیار دقیق که اطلاعات مربوط و قابل اتکا به استفاده‌کنندگان مخابره می‌نماید و بیشتر برای مراکزی که به‌طور مدام در حال تبادل خدمات هستند و ارزش ریالی خدمات هم بالا است کاربرد دارد.
سخن آخر :
تهیه بهای تمام‌شده از الزامات قانونی بوده است[i]، این الزام قانونی سازمان‌ها را مجبور به نگهداری اطلاعات نیمه ساخته و محصول به تفکیک مواد دستمزد و سربار کرده و هر ساله هزینه‌های گزافی توسط شرکت‌های تولیدی، صرف تهیه گزارشات بهای تمام‌شده می‌شود با این حال ضعف ساختاری در تهیه بهای تمام‌شده کاملاً محسوس است، بسیاری از گزارشات بهای تمام‌شده قابل‌اتکا نیستند و اکثر سیستم‌های بهای تمام‌شده به دلیل نگاه سنتی نمی‌توانند به درستی به سوال ((چه چیزی را به چه قیمتی به دست می‌آوریم؟)) پاسخ درستی بدهند. بدیهی است هنگامی که بهای تمام‌شده به درستی تهیه نشود نمی‌توان انتظار داشت ارزیابی عملکرد و تصمیم سازی بر مبنای آن به شکل اصولی انجام شود.
یکی از وظایف حسابداری مدیریت ،سنجش مسئولیت است و غالبا مفاهیم دستمزد و مواد قابلیت پیگیری بیشتری دارد ولی در خصوص سربار بدلیل محاسبات بیرون از سیستم (روش دستی و یا اکسل) ، ابهام در هزینه ها و کلی بودن آن قابل پیگیری و بررسی نیست.
در نرم افزار شماران محاسبات تسهیم در داخل سیستم و با روش های تعریف شده انجام می شود و بدلیل محاسبات سیستمی در گزارشات مختلفی قابلیت پیگیری دارد.
این گزارشها شامل :
مرور حسابها
پیوست عملکرد بهای تمام شده
گزارشات بهای تمام شده محصولات
گزارشات بهای تمام شده محصول
گزارش آنالیز بهای تمام شده
گزارش سربار و دستمزد واقعی
گزارش جذب دستمزد وسربار
ده گزارش از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین گزارشها نرم‌افزار حسابداری صنعتی چیست؟
مواد مصرفی به تفکیک مرکز، پیمانکار و محصول
جذب سربار بر اساس محصول و مرکز
بهای محصول در مراکز
محصولات به تفکیک مرکز هزینه انبار و محصول نهایی با لحاظ نمودن تولید دوباره‌کاری
مغایرت جذب دستمزد و سربار به تفکیک مرکز هزینه
عملکرد حسابداری صنعتی کالای فروش رفته و کنترل با حساب‌های مالی
آنالیز حسابداری صنعتی به تفکیک، مواد، دستمزد، سربار و ضایعات برای کلیه‌ی مراحل تولید کالا
انحراف مواد، دستمزد و سربار از استاندارد
انحراف حسابداری صنعتی
انحراف کلی مواد و ضایعات
در خاتمه استفاده از روش تسهیم هزینه ها بصورت مکانیزه علاوه بر صرفه جویی در هزینه نیروی انسانی صحت و قابلیت اتکا اطلاعات را به شدت افزایش می دهد .
[i] در ماده 219 قانون برنامه پنجم توسعه به استفاده از اطلاعات بهای تمام‌شده در اجرای ماده 16 قانون مدیریت خدمات کشوری اشاره شده است.
